Извлековме поуки од кризата

Промовиравте буџет што ќе тежи 2,7 милијарди евра, факт е дека прв пат тој е поскромен за разлика од претходните. Одите и прилично со реална стапка на економски раст од 2 процента. Дали треба ова да се доживее како своевидно отрезнување на Владата и соочување со состојбите и во земјава и во Европа?
Буџетот е реален и ја одразува состојбата и очекувањата за развојот на настаните во европската економија. Кризата претставуваше голем предизвик за сите што се вклучени во правењето на економските политики овие години, бидејќи не се одвиваше според ниту една економска теорија ниту, пак, личеше на кризите низ кои претходно минуваше светската економија. Од сите тие случувања, логично е да извлечеме поуки за тоа како да се справуваме со ваква длабока криза. Овој пат информациите што ги добиваме од Европа не се добри, не се оптимистички за да може да се очекува брзо заздравување на европската економија, а со тоа и на македонската економија. Тоа го рефлектиравме и во проекциите за буџетот. Притоа, настојуваме буџетската политика да биде во функција на справување со последиците од кризата. Проектираниот раст за Македонија за 2013 година од 2 отсто ќе биде нешто повисок од просекот во Европа, но е помал од потенцијалниот економски раст кој би можеле да го оствариме во постабилни надворешни услови.

Првпат проекциите на Министерството за финансии се под оние на Народна банка на Македонија?
Финансиските институции како што се Светска банка, ЕБОР, НБРМ излегуваат на секои три месеци со проекции и ја имаат таа предност почесто да можат да ги менуваат проекциите. Со оглед на тоа дека буџетот е едногодишен план на приходи и расходи на државата, правиме проекции на годишно ниво. Притоа, ги имаме предвид и проекциите на останатите институции. И претходните години проекциите беа правени внимателно и беа реални во времето кога ги правевме. На пример, во 2011 година македонската економија оствари раст од 3 отсто, при што во првата половина од годината тој изнесуваше над 5 отсто. Министерството за финансии ја правеше проекцијата за 2012 година во есента 2011 година, имајќи ги предвид актуелниот раст на македонската економија и фактот дека во Европа состојбата изгледаше релативно стабилна. Но, потоа кризата во европската економија нагло се продлабочи и проекцијата погледната 6 месеци подоцна изгледаше превисока. Затоа навреме, уште во мај ги приспособивме буџетот и проекцијата на новите состојби. Ги користевме истиот пристап и истите влезни податоци при проектирањето на буџетот за 2013 година. Но, сега македонската и европската економија се во рецесија, со очекувања за стагнација на ЕУ-земјите за следната година, затоа и нашата проекција за 2013 година е со многу умерен раст. Се разбира, добро е ако оствариме подобри резултати од тоа што го проектираме, но има доста ризици во однос на тоа со колкава брзина Европа ќе излегува од кризата, така што немаше доволно аргументи да одиме со друга проекција.

Ги потенцирате капиталните инвестиции кои треба да одговорат на притисоците од европската криза. Со оглед на тоа што досега тие никогаш не се реализираа целосно, верувате ли дека в година навистина 385 милиони евра ќе завршат во патишта, гасификација и железница?
Капиталните инвестиции се стожерот на развојниот дел од буџетот и затоа секоја година инсистираме на колку што е можно поголем износ и поддршка на економијата. Тоа е особено значајно во вакви времиња кога извозната побарувачка е намалена и важно е да креираме домашна побарувачка во делот на инвестициите и ангажман на домашните претпријатија. Главниот проблем во реализацијата на капиталните инвестиции во сите 20 години во Македонија беше капацитетот на администрацијата и потребното време за да се подготви проектната документација, поради што реализацијата не беше толкава колку што беше планирана во буџетот. Во последните години има подобрување во реализацијата на капиталните инвестиции, но би кажал дека има уште простор за подобрување. Притисокот врз министерствата да ги реализираат планираните капитални инвестиции ќе продолжи и следната година. Со оглед на тоа дека во најголем дел се работи за повеќегодишни проекти кои се во позрела фаза, очекувам да има повисока реализација. Втор тип проекти се новите што ќе почнат во текот на следната година и ќе имаат интензивна реализација. Такви се автопатот на Коридорот 10, пругата од Куманово до Бељаковце, како и националната гасоводна мрежа. Тоа се проекти за коишто се обезбедени средства и мислам дека таму ќе има добра реализација.

За гасификацијата се издвоени само 4 милиони евра, што ќе се реализира со нив?
Средствата во буџетот за 2013 година не се единствените, ниту главните средства со кои ќе се реализира проектот за гасификација. Главните средства за реализација на националната гасоводна мрежа се од исплатата на клириншкиот долг на Русија кон Македонија во износ од 60 милиони долари. Тие средства Русија ќе им ги исплаќа директно на фирмите што ќе бидат ангажирани во изградбата на националната гасоводна мрежа, затоа не се составен дел на буџетот. Средствата што се ставени во буџетот за 2013 се само дел од кофинансирањето што треба да го обезбеди Македонија, кое за целиот период на изградба на првата фаза треба да изнесува 15 милиони долари.

„Газпром“ и Хрватска го растурија договорот, дали може тоа да и' се случи и на Македонија?
Македонија не е изоставена од „Јужен тек“. Руската страна во јули оваа година достави договор до македонската за вклучување на земјата преку крак во Јужен тек и откако ќе се усогласи договорот од двете страни, истиот ќе биде потпишан и Македонија ќе биде вклучена во „Јужен тек“. Ние бевме во неповолна позиција на почетокот, кога Македонија воопшто не беше спомната за разлика од другите земји кои уште во 2008 година беа предвидени да бидат дел од гасоводот „Јужен тек“. Важно е што успеавме, сепак, Македонија да стане дел од „Јужен тек“. Тоа е стратегиски битно за Македонија и ќе придонесе да се намали цената на гасот и да се обезбеди стабилна испорака на гас.

Дали можете да се обврзете пред бизнисмените дека навистина капиталните инвестиции нема да доживеат кратење доколку има потреба од ребаланс?
Буџетот е проектиран многу реално и затоа верувам дека нема да има потреба од ребаланс. Треба да се имаат предвид реализациите на капиталните инвестиции во изминатите пет-шест години и да се споредат со реализациите во периодот пред тоа за да се види дали тие реално се зголемени или не. Со сите ребалансни кратења, бизнисмените имаат причина за задоволство, бидејќи последниве неколку години двојно е зголемен износот на капитални инвестиции. Тој се движи меѓу 250 и 300 милиони евра годишно. Претходно тие изнесуваа околу 150 милиони евра. Реализацијата тогаш била околу 60 отсто во однос на планираното, а сега е околу 80 отсто. Нашата цел е секако таа да биде меѓу 90 и 100 отсто. Верувам дека со подобрување на капацитетот на администрацијата, но и со реализација на проектите кои се во позрела фаза ќе успееме дополнително да го подигнеме нивото на реализација.

Кај некои бизнисмени како да има револт за земјоделските субвенции. Дали вложувањето во овој сектор ги даде посакуваните ефекти во поглед на зголемено земјоделско производство, вработувања?
Не би ги поставил работите едно против друго, или едно во замена за друго. Гледаме да има доволно средства и за земјоделството и за капитални инвестиции. Тоа е нашата политика и тоа не само за овие два сектора, туку за сите сектори. Покрај капиталните инвестиции, тука обезбедивме и 250 милиони евра од Европската инвестициска банка што им се на располагање на фирмите под повластени услови. Никогаш претходно немало толку многу пари на располагање за македонските претпријатија. Ако претпријатијата ги искористат тие средства и ги реализираме капиталните инвестиции согласно со планот, како и редовно плаќање на сите обврски, ќе се даде силна инфузија на стопанството.

Ставката за договорни услуги, која следната година изнесува околу 413 милиони евра, секогаш била енигма за јавноста. Може ли објаснување што подразбира таа?
Секако. Вкупно планирани средства на ставката за договорни услуги се 25.388 милиони денари. Од нив најголем дел, околу 77 отсто или 19.493 милиони денари, се средства за здравствените услуги кои ФЗОМ ги префрла на болниците, како за плати, така и за материјални трошоци. Друга поголема позиција се договорните услуги во МОН од 1.873 милиони денари, од кои се финансираат, главно, договорните услуги на факултетите и нивната научно истражувачка работа, потоа превод на најдобрите светски учебници, бесплатни учебници, бесплатен превоз на деца со посебни потреби итн. Министерство за здравство ќе финансира од оваа ставка здравствени програми во износ од околу 380 милиони денари. За закупнини и услуги на нашите дипломатско-конзуларни претставништва се предвидени 370 милиони, 94 милиони во судска власт за судски вештачења и адвокатски услуги, 100 милиони за локални избори во ДИК... Значи, воопшто не станува збор за непродуктивни трошоци, туку услуги кои имаат соодветна намена и се неопходни.

Платите нема да се зголемуваат во администрацијата во 2013 година, но пензиите ги зголемивте. Мораше ли да се направи ова покачување и тоа баш во март, пред изборите?
Во услови на ваква криза во светот и во Европа, буџетот треба да одговори на две потреби. Едната е да обезбеди средства за поддршка на стопанството, а другата да ги заштити најранливите категории. Во тие најранливи категории спаѓаат примателите на социјалната помош и пензионерите, а во поширока рамка и земјоделците. Преку 170.000 пензионери во Македонија имаат пензија под 12.000 денари. Од тој аспект, зголемувањето на месечната пензија за 550 денари (плус индексацијата), за секој од нив е многу значајно. Во однос на тајмингот, се работи за случајна коинциденција со политичкиот циклус. Доказ за тоа е фактот што го имавме најавено тоа зголемување уште во 2011 година, во изборната програма и сега го реализираме ветеното. Единствено се поместува за два месеца, зашто обезбедените средства во буџетот се толку што ни дозволуваат да се реализира тоа од март.

Во јавната администрација следната година само за плати ќе отидат 376 милиони евра. Практично повторно две третини од буџетот ќе бидат наменети за плати, пензии и социјални трансфери. Кога ќе може да го надминеме овој систем на неразвоен буџет?
Подобрувањето на структурата на буџетот веќе се реализира со зголемувањето од година на година на капиталните инвестиции, и тоа е среднорочна цел. Но, погрешна е констатацијата дека развојниот дел на буџетот се состои само во расходната страна. И приходната страна треба да се реализира од развоен аспект. Ако така го погледнеме буџетот во Македонија, тој е најразвоен од речиси сите во Европа. На приходната страна имаме предвидено најниски можни даноци, а даноците се еден од главните трошоци за фирмите. Со самото тоа даваме силен импулс за развој на домашната економија. Нашата политика е да им ги оставиме средствата на фирмите на располагање, тие подобро знаат каде да ги распоредат и на каков начин да ги економизираат. Ако се погледне приходната и расходната страна заедно, односно најниските даноци во Европа и силниот импулс со капитални инвестиции, придонесот на буџетот во поддршка на развојот е голем.

Дали и оваа година нема да се чепка даночната политика, односно нема да се зголемуваат даноците?
Не само оваа година, туку до крајот на мандатот. Нашата политика е дека ниските даноци и рамниот данок се најдобар даночен систем. Тука се разликуваме со политичките конкуренти од СДСМ кои и порано, а и сега во овие околности на криза предлагаат прогресивно даночно оптоварување. Тоа е лош предлог кој, за среќа, на стопанството нема да се реализира.

За в година е проектирано дека 290 милиони евра од буџетот ќе се финансираат од странски извори. Дали е домаќинска политика тоа задолжување и дали граѓаните ќе можат да спијат мирно, ќе имаме ли да ги вратиме ратите?
Со долг од околу 30 отсто од БДП, Македонија е четврта најмалку задолжена земја во Европа. Тоа не' прави различни од многу други земји кои неодговорно се однесуваа во изминатиот период и сега имаат големи должнички проблеми. И во иднина ќе продолжиме со одржување на пониски нивоа на буџетски дефицит и на државен долг. Тоа е значајно за идните генерации. Политичарите мора да имаат предвид кои се краткорочните ефекти од одредени политики, но и да се однесуваат одговорно кон иднината, на долг рок. Значи, Владата води грижа и ќе останеме меѓу најнискозадожените земји во Европа.

Извор: „Утрински весник“

Новинари: Соња Маџовска, Нина Нинеска-Фиданоска