Владата на Република Северна Македонија на денешната редовна 164 седница го утврди Буџетот на државата за 2020 година, кој заедно со Предлог-закон за извршување на Буџетот за 2020 ќе биде доставен на усвојување во Собранието на Република Северна Македонија.
По тој повод, во Медија центарот на Владата, премиерот Заев и министерката за финансии одржаа прес-конференција на која информираа за детали од предложениот Буџет за 2020 година.
Во продолжение на ова соопштение, обраќањето на Претседателот на Владата на Република Северна Македонија, Зоран Заев ви го пренесуваме во целост:
Централно место во Буџетот за 2020 година е грижата за човечкиот капитал, за луѓето, за нашиот народ.
Оваа наша определба е резултат на вниманието кое постојано е насочено кон граѓаните. Граѓаните од сите социјални категории, со посебна грижа за оние наши сограѓани кои спаѓаат во ранливите категории.
Така беше кога ги донесовме одлуките за раст на минималната плата. Така беше кога го решивме прашањето на стечајните работници. Така беше кога го донесовме социјалниот пакет кој порасна за 300 отсто. Така беше кога го подготвивме пакетот на оперативните мерки за вработување при што беше определен рекорден буџет од 1,1 милијарда денари и кога постигнавме рекордно намалување на невработеноста.
Така беше и кога ги креиравме економските политики кои отворија нови, 54.000 работни места, од кои повеќе од 40 илјади беа во реалниот сектор.
Нашите граѓани и растот на стандардот за нивно живеење, секогаш се во средиштето на нашите интереси кога ги креираме политиките.
Така беше и кога ги создававме предусловите за раст на платите во јавниот сектор кој беше овозможен од продуктивните политики и од економскиот раст. Така беше и кога издвоивме рекордни средства за земјоделците за да го чувствуваат со право достоинството од нивната посветена работа.
Така беше и во многу други области, и така останува.
Политиките на оваа Влада и во наредниот период ќе бидат посветени на нашиот најсилен капитал – човечкиот, во поддршка на потенцијалот за раст и за грижа за секој наш граѓанин.
И ако прашате зошто баш овој буџет се гледаше на повеќе владини седници, ќе ви кажам дека за секој денар на граѓаните се водеше сметка, се размислуваше каде ќе биде најдобро и најпродуктивно искористен. Во полза и за придобивки на нашите граѓани.
И така е најдобро. Да се отвори буџетот - да се дискутира, да се има време отворено да се преговара за приоритетите и мерките, за да биде скроен по мерката на граѓаните. Токму поради тоа, овој буџет е влог во луѓето, во нашиот народ, влог во граѓаните, во човечкиот капитал.
Растот на економијата за 2020 година го проектираме на ниво 3,8%, а најголемо учество во овој раст очекуваме да има домашната потрошувачка. Проекциите за растот, ги базираме врз реални параметри.
Во тековната година во првото полугодие бележиме раст на БДП од 3,6% што е резултат на позитивните остварувања кај сите дејности.
Градежната дејност забележа раст од 4,7% на реална основа за првата половина од 2019 година, а најмногу се должи на извршените градежни работи во делот на нискоградба, односно изградба на патишта.
Услужниот сектор забележа реален раст од 3,0%, главно како резултат на зголемената активност во трговската и транспортната дејност, а растот во индустрискиот сектор изнесува околу 2,0%.
Силниот придонес на приватната потрошувачка врз економскиот раст продолжи во првото полугодие од 2019 година, поттикнат од - растот на платите!
За 5,7 % е повисока нето исплатената плата во 2019 година заклучно август, споредено со 2018.
Ако овие параметри ги гледаме низ проекции за 2020 можеме слободно да кажеме:
И во 2020 ќе продолжи да расте потрошувачката. Растот на приватната потрошувачка е проектиран на 3,3%.
Тоа очекуваме да се реализира како резултат пред сѐ на зголемување на расположливиот доход на домаќинствата поради:
- Растот на платите
- Растот на вработеноста во економијата
- Намалувањето на невработеноста, како и
- Големата социјална заштита на ранливите категории.
Растот на нето платата во 2020 година е проектиран на 6,3%, а ќе биде дополнително предизвикан од покачувањето на минималната плата - која ќе порасне за 2,000 денари од декември годинава, но и од поддршката во вид на субвенции која ја обезбедуваме за приватните компании кои ќе ја покачат платата на своите вработени од 600-тини до 6,000 денари.
Овие две мерки се значајна поддршка, која сме должни да им ја дадеме на нашите граѓани за да им обезбедиме услови за попристоен живот и живејачка.
За 2019, почетната проекција за невработеноста беше 20,1%, но мерките кои ги презеде Владата резултираа во уште пониска стапка на невработеност која изнесува 17,5% веќе во втор квартал од 2019.
Во 2020 очекуваме уште побрзо да опаѓа стапката на невработеност, и да се симне на нов историски минимум, можеби и пониско од 16% - и уште позначајно, очекуваме и процентот на вработеност да се придвижи нагоре до 48,2%.
Тоа ни го најавува и процентот на вработеност во вториот квартал за оваа година, и тој изнесува 47,1 отсто.
Бруто-инвестициите во 2020 година е предвидено да се зголемат за 8,0%. Позитивен придонес врз растот на инвестициите се очекува да имаат планираните инвестиции на јавниот сектор, како и континуираната поддршката на инвестициската активност на домашните и странските претпријатија.
Стапката на инфлација во 2020 година се очекува да остане ниска во износ од 1,7%. Ова значи дека пред нас останува периодот со стабилни цени.
Ги зајакнуваме столбовите на општеството во кои повторно фоксуот се граѓаните на нашата земја. Вложуваме во секторите кои обезбедуваат услуги за граѓаните.
Во здравството е предвидено е покачување на платите на целокупниот медицински персонал, почнувајќи од февруарската плата: 25% раст кај специјалисти, 15% кај лекарите од општа пракса, за 10% ќе пораснат платите на медицинските сестри.
Специјалистите во терцијарното здравство ќе ја достигнат висината на платата од 100.000 денари со февруарската плата во 2020 година.
Ова следи по покачувањето на платите за 10% од јануари 2019 година за лекарите и зголемувањето од 5% во септември 2019 за сите кадри во здравството, и е трето зголемување на платите откако дојде оваа Влада, после првото зголемување на платите во септември 2018 за 5%.
Во Буџетот за 2020 година издвојуваме 1,5 милијарди денари за капитални инвестиции во здравството - за изградба и реконструкција на болници и за нова, современа медицинска опрема.
Во 2020 година планирано е да отпочне проектот за изградба на новиот клинички центар во Скопје, и продолжуваме со реализација на Регионалната Клиничка болница во Штип, втората фаза на болницата во Кичево, како и завршните работи во болниците во Струмица и Тетово.
Во образованието покажуваме дека трудот и работата на наставниците се ценети и затоа обезбедивме доволно средства за ново зголемување на платите во образованието за 10% почнувајќи од 1 јануари 2020 година.
Ова ќе биде трето зголемување по ред на платите во образованието за оваа Влада. Првото беше во 2018 за 5%, а второто оваа година исто така за 5%. Или вкупно покачување за околу 21% на платите на просветните работници. За 25 отсто пораснаа платите во 7 научни институти.
Одвоивме 1,4 милијарди денари за капитални инвестиции во образованието, за реконструкција и изградба на училишни згради и спортски училишни сали, на студентските домови, и за опремување и реконструкција на универзитетите.
Почитувани граѓани,
Буџетот за 2020 предвидува подобрување на стандардот и на возрасните лица – на нашите пензионери.
За 2020 година со буџетот планирано е покачување на пензиите, дополнително на редовната индексација со трошоците на живот.
Владата се одлучи за вакво дополнително покачување на пензиите имајќи ги предвид економските параметри минатите две години, посебно порастот на просечната плата за повеќе од 2,297 денари, и на минималната за 4 до 5,000 денари.
Пензионерите заслужуваат, тие одработија за ова наше заедничко општество и затоа нивниот животен стандард треба да го следи подобрениот животен стандард на вработените. Повеќе за пензиите ќе ви каже министерката за труд и социјална политика Мила Царовска, на посебна прес конференција.
Денеска само ќе кажеме дека пензиите ќе пораснат за 700, и заедно со веќе постоечкото усогласување со растот на трошоците за живот ќе пораснат вкупно за 850 до 900 денари.
Вложуваме во луѓето, вложуваме во нашиот народ и затоа во Буџетот 2020 имаме издвоено 7,3 милијарди денари субвенции во земјоделието, и 1,1 милијарди денари за регионален рамномерен развој.
Во 2020 година буџетот на Министерството за одбрана ќе изнесува 10 милијарди денари.
Министерството за одбрана има важна и одговорна задача која успешно треба да финишира во 2020-та година. Ова министерство е предводник на реформските активности на Република Северна Македонија во постигнување на стратегиската цел на државата - членство во НАТО. Планираниот износ на средства ќе придонесе кон реформи во одбранбениот сектор согласно НАТО стандардите, модернизирање и опремување на нашата армија, професионална подготовка на припадниците на Армијата и долгорочен развој на одбрана.
Ќе продолжиме со политиките и мерките за борба против аерозагадувањето и за таа намена во буџетот за наредната година се определени 100 милиони денари. Но, тоа се само дел од вкупните средства затоа што еден сериозен дел е вклучен во буџетите на одделни министерства што имаат програми за оваа намена. Дополнително, вложуваме 10 милиони евра од буџетот на ЕСМ, за набавка на еколошки инвертери за 10.000 домаќинства.
Во 2020 година проектиравме реални капитални расходи на ниво од 23 милијарди денари. Инвестициите се наменети за интензивирање на инфраструктурните проекти, односно за вложувања во патна и железничката инфраструктура, енергетската и комунална инфраструктура, како и капитални инвестиции за подобрување на условите во здравствениот, образовниот и социјалниот систем, земјоделството, културата, спортот, заштитата на животната средина и правосудството.
Ќе напоменам дека во оваа сума не е вклучен буџетот на Јавното претпријатие за државни патишта кој се формира независно и со кој ќе продолжи изградбата на автопатните и експресните решенија во земјата.
5 милијарди денари се планирани за вложување во енергетската и комунална инфраструктура и управување со отпад.
Интензивно ќе продолжат активностите за привршување на изградбата на првата фаза од Националниот гасоводен систем на делницата Штип – Неготино – Кавадарци - Битола и на делница Скопје – Тетово – Гостивар, кои се финансираат и со средства од заем од Дојче банка и Ерсте груп банка. Од Гостивар кракот на примарниот гасовод ќе продолжи до Кичево.
Проектирано е дека до крајот на идната година ќе завршат работите на примарната гасоводна инфраструктура и ќе започнат работите на мрежата со која го носиме гасот до граѓаните и компаниите.
Ќе продолжи со интензивирана динамика изградбата на водоводните и канализационите системи во општините финансирани од сопствени извори и со средства од кредитни линии од ЕИБ и КФВ банката.
Истовремено, преку Проектот за подобрување на општински услуги, финансиран од Светска банка, ќе им се овозможи на општините и јавните комунални претпријатија да финансираат инвестициони зафати согласно своите приоритети во областа на водоснабдувањето и одведувањето на отпадни води, управувањето со цврст отпад и други инвестиции во општински услуги.
Од поддршката на овие проекти ќе се генерираат приходи, односно ќе се остварат заштеди од висок приоритет за општините.
За инвестиции во приоритетите на локалните самоуправи ќе бидат насочени и 35-те милиони евра на ТАВ кои требаше да бидат инвестирани во карго аеродромот.
Преку ИПА средства ќе се поддржи рехабилитација и надградба на колекторскиот систем во Скопје, рехабилитација на надградба на канализациската мрежа и изградба на пречистителна станица Кичево, Битола и Тетово, како и воспоставување на регионален систем за управување со отпад и за отворање на депонии во Источниот и Североисточниот регион. Ова последното е особено важно за подобрување на квалитетот на животот на нашите граѓани, преку подобрување на животната средина.
Модернизирањето на постојната железничка инфраструктура ќе продолжи со реконструкцијата на железничката пруга на Коридор 10, како и реализацијата на првата и втората фаза од проектот за изградба и рехабилитација на источниот дел од железничката пруга- Коридор VIII- делница Куманово- Бељаковце- Крива Паланка.
Во текот на 2020 година со заем од Светска банка ќе отпочнат активности за реализација на Проектот за локални патишта вреден 70 милиони евра, со што ќе се подобри патната инфраструктура на општините во Република Северна Македонија.
Определивме 1,5 милијарди денари за рурален развој, за изградба на хидросистеми и инвестиции за подобрување на конкурентноста и модернизација на земјоделските стопанства.
Овие иницијативи ќе се надополнат со заем од Светска банка за да го отпочнеме проектот за реформи во земјоделскиот сектор во делот на изградбата на откупно-дистрибутивни центри ширум државата.
Јас ќе завршам тука бидејќи знам дека и министерката за финансии има уште што да ви каже за Буџетот 2020 посветен на грижата за нашето најголемо богатство – нашите граѓани и целиот човечки капитал којшто го носат со себе.
Во продолжение ви го пренесуваме интегралното обраќањето на министерката за финансии Нина Ангеловска од прес конференцијата по повод Буџетот за 2020 година, на која заедно со премиерот Зоран Заев информираа за деталји од буџетот, кој денеска беше утврден на 164-тата седница на Владата на Северна Македонија:
Пред вас денес претставуваме реален буџет, кој што ги лоцира приоритетите и ги алоцира парите на граѓаните онаму каде што ќе дадат најдобар ефект и резултати.
Буџетот за 2020 година има проектирана приходна страна од 222 милијарди и 300 милиони денари (3 милијарди 615 милиони евра), што претставува раст од 5,6% споредено со оваа година.
Проекцијата на даночните приходи е базирана на благо релаксирање на даночната политика со истовремена корекција кај одделни даночни стапки, со која се очекува да се постигне повеќекратен ефект - прво, преку обезбедување поголем даночен опфат, и второ фер и олеснети административни процеси. Со ова ќе се намали даночната евазија, ќе се поддржи приватниот сектор и ќе се стимулира економски раст.
Кај расходната страна на буџетот планираме раст од 5% во однос на минатата година со што вкупните расходи изнесуваат 239 милијарди и 700 милиони денари, односно 3 милијарди 898 милиони евра. Како процент од БДП расходната страна изнесува 32,4% додека приходната изнесува 30% од БДП.
Буџетскиот дефицит за 2020 година е предвиден на ниво од 2,3% од БДП, што е пониско од нивото во 2019 година (2019: 2,5%). Ова е во согласност со Фискалната стратегија 2020-2022, како и препораките на сите меѓународни организации.
Исполнувањето на таргетите во Фискалната стратегија е важен показател во насока на фискална консолидација и буџетска дисциплина, обезбедува фискален простор за поддршка на домашната економија и граѓаните преку инфраструктурните проекти и низа други мерки.
Заради ревидирањето на БДП, во однос на Фискалната стратегија, во апсолутно ниво дефицитот е намален за 160 милиони денари и истиот изнесува 17 милијарди 385 милиони денари.
Умереното намалување на дефицитот влијае директно на среднорочно стабилизирање на државниот и јавниот долг.
Како што слушнавте од Премиерот, овогодинешниот буџет е наменет за инвестиции во човечкиот капитал. Би сакала малку да објаснам што подразбираме под тоа.
Како земја, сме исправени пред најголемиот предизвик: како да ги задржиме нашите граѓани во земјата, како да им понудиме подобри услови и да ги направиме посреќни и помотивирани на нивните работни места?
Иако не сме единствена земја во оваа ситуација и со ваквиот предизвик се соочуваат и земјите од регионот, сепак, со измерен индекс на човечки капитал (Human Capital Index, кој го пресметува Светска Банка) од 0.53, свесни сме дека заостануваме дури и зад нашите соседи.
Индексот од 0,53 значи дека, секој млад човек, кој се раѓа, живее и се едуцира во нашата земја има услови за да испорача само 53% од својот потенцијал, односно од целосниот потенцијал што го има млад човек кој се развива во здрава средина со квалитетно образование и услови за живот.
За мене, како млад човек кој што се градел, придонесувал и работел во ова општество поразително е тоа што наместо да се подобрувале - долго време столбовите на човечкиот капитал: здравството, образованието и социјалната политика се уназадувале.
Во оваа насока, Буџетот за 2020, во рамки на фискалните параметри кои веќе ги напоменав, го насочивме кон луѓето и кон подобрување на условите во кои што луѓето ќе можат да исполнат што повеќе од својот потенцијал.
Според функционалната поделба на буџетот, можам да кажам дека годинава во функциите ЗДРАВСТВО, ОБРАЗОВАНИЕ и СОЦИЈАЛНА ЗАШТИТА инвестираме вкупно 154 милијарди денари. Тоа е зголемување од повеќе од 10 милијарди денари во споредба со ребалансот од 2019 година, односно последниот Буџет.
Преку фокусот на овие функции на Буџетот, кои меѓусебно се надополнуваат и го засилуваат ефектот, директно придонесуваме кон посилен економскиот раст и развој.
За работната сила да може да биде продуктивна, секако дека и се потребни и физичкиот капитал како инфраструктурата и опремата.
Здрава, едуцирана работна сила може да заработи повеќе и да инвестира повеќе и во физичкиот капитал на едно општество.
Доколку не го зајакнеме човечкиот капитал, како земја нема да имаме работна сила подготвена за работните места на иднината, нема да бидеме конкурентни со светската економија и нема да може да го одржиме економскиот раст. Во оваа смисла, ни е повеќе од јасно дека ни треба и Национална стратегија за вложување во човечкиот капитал.
Подобро јавно здравство е нешто што го засега секој од нас во сите фази од животот.
Токму затоа оваа година и издвојуваме повеќе средства за здравствена заштита.
Поради ова, за 9% го зголемуваме буџетот за здравствена заштита и годинава тој ќе изнесува 33,7 милијарди денари. Средствата за здравствена заштита се наменети за финансирање на здравствените услуги и преземените мерки во оваа област како зголемување на капитацијата, достапност на лековите во текот на целиот месец, зголемување на надоместоците на специјалистите, како и за зголемување на платите на медицинскиот кадар во јавните здравствени установи.
Човечкиот капитал во болниците, лекарите и здравствените работници, мора да бидат мотивирани за да работат и да не размислуваат за заминување во странство. Нам ни треба високостручниот кадар во секоја болница. Премиерот веќе ги напомена планираните зголемувања на платите на средниот кадар и докторите во насока на подобрување на условите за работа.
Размислуваме постојано за подобрување на условите во болниците и за изградба на нови. Зашто мора да инвестираме во пристојни, а каде може и модерни, услови за лекување. Одвоивме 1,5 милијарди денари за капитални инвестиции во здравството.
Предуслов за квалитетни идни генерации, е квалитетното образование. Неверојатно е колку развојот на децата и градењето на капацитетите зависи од индивидуалниот труд, мотив и волја на наставникот. Наставниците го помагаат обликувањето на учениците од најраните години. Како Влада, сме одлучни да им покажуваме дека нивниот труд и работа е ценет, затоа и оваа година обезбедивме дополнителни средства за повисоки плати, како што кажа веќе Премиерот.
Исто така, во насока на подобрување на условите во образованието одвоивме и 1,4 милијарди денари за капитални инвестиции, за реконструкција и изградба на училишни згради, спортски и училишни сали, домови.
Тука би сакала да спомнам дека, ќе отпочне Проект за реконструкција на студентските домови со КФВ банката, а ќе се продолжи и со реализацијата на Проектот за изградба на фискултурни сали во средните и основните училишта во државата.
За првпат годинава, се обезбедија финансиски средства за отпочнување на програма за инклузивно образование.
80% од развојот на мозокот на детето се случува до петгодишна возраст. Тргнувајќи од начелото дека децата имаат право на квалитетно предучилишно згрижување, воспитување и образование, Владата на Република Северна Македонија се посвети до 2021 да го зголеми за 50% опфатот на деца од предучилишна возраст во установите за згрижување и воспитување. Во 2020 одвоивме 360 милиони денари за изградба на детски градинки и зголемување на постојните капацитети.
Обезбедувањето на соодветно ниво на социјална заштита на најранливите слоеви на населението е од особена важност за постигнување на повисоко ниво на социјална правда. Оттука, во буџетот по овој основ планирани се средства во износ од 10,5 милијарди денари, во чии рамки е опфатена веќе започнатата реформа на системот за социјална заштита преку воведување на гарантиран минимален приход.
Со реформата на социјалната заштита од минатата година, се изврши редизајнирање на видовите и таргетирањето на социјалната помош, со цел поддршка на најранливите категории, како и обезбедување на социјална сигурност на возрасните лица.
И во овој буџет одвојуваме средства за деинституционализација и социјални услуги. Процесот на деинституционализација требаше да извади 180 деца до 18 годишна возраст од институциите, а најголем дел од нив, се веќе сместени во топли домови.
Можам да кажам дека Буџетот за 2020 предвидува подобрување на стандардот и на возрасните лица за што зборуваше и Премиерот.
Приватниот сектор е важен генератор за економски раст и затоа Владата останува посветена на креирање на соодветни политики како одговор на клучните предизвици со кои се соочува приватниот сектор. Така за мерката за субвенционирање на придонесите на платите за оние компании кои ќе ги покачат платите од 600 до 6000 ден се обезбедени 2.4 милијарди денари. Не само што со оваа мерка се адресира проблемот на привлекување, задржување и мотивирање на квалитетните кадарот туку истата е дизајнирана на системски и одржлив начин, бидејќи придонесите за покачените плати ќе се слеваат директно во фондовите.
Понатаму 3 милијарди денари се одвоени за зголемување на конкурентноста на приватниот сектор, преку мерки за нови инвестициски вложувања, мерки за поддршка на извозот и освојување на нови пазари, поддршка за создавање на нови вработувања, поддршка на малите и средните претпријатија, иновативната дејност, технолошки развој и истражување и странските инвестиции во технолошко индустриските развојни зони. Активните политики за вработување кои се во износ од 1.3 милијарди денари се исто така мерка, која е и во насока на поддршка и на бизнисите бидејќи се овозможува ре-квалификација, доедукација на кадарот за да ги пресретне потребите на приватниот сектор… Понатаму во насока на поддршка на малите и средни компании е и зголемувањето на ДДВ прагот кој од 1ви јануари ќе изнесува 2 милиони денари. Со ова ќе се намали административниот товар и за обврзниците и за даночната администрација со што ќе се ослободат капацитети за адресирање на сивата економија како реален предизвик за економски раст.
Премиерот веќе ги сподели клучните проекти. Капиталните расходи за 2020 година ги проектираме на ниво од 23 милијарди денари. Проекцијата е меѓу иницијалната проекција од годинава и ребалансот, а во согласност со досегашната реализација и капацитетите на буџетските корисници. Со ова, сакаме да покажеме еден поинаков дискур на планирање на капиталните инвестиции. Во оваа насока, Министерството за финансии пред две недели излезе со нова алатка за транспарентност преку следење на реализацијата кај капиталните расходи. Ве поканувам најмалку еднаш месечно да ја посетувате и ете, да го дадете и вашиот придонес за подобра реализација.
