Седум години по првиот Самит за Западен Балкан одржан во Берлин во 2014 година, шефовите на владите на Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија, Србија, како и шефовите на државите или владите на Австрија, Бугарија, Хрватска, Франција, Грција, Италија, Полска, Словенија и Обединетото Кралство и претставници на Европската унија (ЕУ) и на меѓународните и регионалните тела и организации се сретнаа на видеоконференција (поради тековните предизвици што ги наметна КОВИД-19 пандемијата) во Берлин на 5 јули 2021 година за Самитот на Западен Балкан во рамките на Берлинскиот процес. 

Во прилог интегрално ви ги пренесуваме заклучоците по денешниот самит.

1. Надградувајќи се на претходните самити во Берлин, Виена, Париз, Трст, Лондон, Познан и Софија, како и на исходите и неколкуте министерски и технички состаноци во изминатите неколку недели, во дискусијата се разгледа напредокот, тековните предизвици и изгледите за регионална соработка на Западен Балкан.

2. Лидерите на Западен Балкан ја обновија својата одржана посветеност кон инклузивна регионална соработка и се потсетија на Регионалниот самит кој на 10 јуни се одржа во Тирана и на Средбата на лидерите која на 18 јуни се одржа во Виена. Тие ја повторија својата посветеност кон клучните европски вредности за демократија, владеење на правото и фундаментални права, како и важноста што помирувањето ја има за успехот на реформските процеси.

3. Учесниците потенцираа дека проширувањето на ЕУ со земјите од Западен Балкан претставува стратегиска инвестиција во мир, демократија, просперитет, безбедност и стабилност во Европа, потврдувајќи го долгорочниот став дека иднината на целиот регион лежи во ЕУ.

4. Учесниците се согласија дека инклузивната регионална соработка е фундаментален фактор за партнерите од Западен Балкан на нивниот пат кон членство во ЕУ и таа не е замена за пристапувањето. Тие ја пофалија позитивната координација на проектите започнати во рамки на Берлинскиот процес и политиките на ЕУ, со специфичен фокус на Економскиот и инвестициски план, Зелената агенда за Западен Балкан и заедничкиот регионален пазар.

5. Тие ги потврдија заклучоците од Самитот во Познан во врска со важната улога на локалните власти како клучни учесници во регионалната и европската интеграција и повикаа за позасилено учество на локалните власти и здруженијата на локалните власти во пристапниот процес на ЕУ и проектите финансирани од страна на ЕУ под инструментот за пред-пристапна помош (ИПА).

6. Учесниците ја потенцираа специфичната додадена вредност на Берлинскиот процес во промовирањето на регионална сопственост со цел решавање на билатералните спорови и унапредување на поврзувањето, инклузивната економска интеграција, помирувањето, контакти меѓу луѓето, граѓанското општество и вклученост на младите и научна соработка.

7. Учесниците го поздравија предлогот на Северна Македонија за воспоставување на регионална програма за зближување на младите дипломати, во согласност со целта на Берлинскиот процес за негување на взаемна доверба преку иницијативи за градење на довербата. Тие го охрабрија Западен Балкан да обезбеди брза имплементација на проектот.

8. Учесниците заклучија дека успешните суштински елементи на соработка треба да продолжат и да бидат и натаму развивани. Овие елементи главно го вклучуваат Економскиот и инвестициски план со фокус на одржлив транспорт, чиста енергија и проекти за дигитално поврзување спроведени преку Инвестициската рамка на Западен Балкан, активностите за развој на заеднички регионален пазар, со посебен фокус на целосна имплементација на четирите слободи по моделот на Единствениот пазар на ЕУ, но во регионот, Зелената Агенда за Западен Балкан и Дигиталната агенда за Западен Балкан. Билатералните елементи на соработка како што е Иницијативата за купување, а исто така ќе продолжат и активностите спроведени во полето на дуално стручно образование.
 
ЗАЕДНИЧКИ РЕГИОНАЛЕН ПАЗАР
 
9. Учесниците ги забележаа напорите вложени од страна на Западен Балкан од Самитот на Софија да го направи Заедничкиот регионален пазар реалност. Ова е одлучен напор во поглед на градењето подобри економии во регионот пост-КОВИД-19 и подготовка на можности за натамошна интеграција на Западен Балкан на Единствениот пазар на ЕУ.

10. Таквиот амбициозен проект сведочи за потенцијалот на сеопфатната регионална соработка, но и ќе ја забрза економската модернизација и ќе го олесни приближувањето на Западен Балкан кон принципите и социо-економските стандарди на ЕУ. Успешната приказна на Европската унија потврдува дека интеграцијата е жив процес кој бара истрајна вклученост и конструктивна посветеност.

11. Учесниците го препознаа потенцијалот на градовите и општините во рамките на Заедничкиот регионален пазар.

12. Учесниците се потсетија на важноста на брзото овозможување слободно движење на луѓето на Западен Балкан како конкретна и материјална испорака на Заедничкиот регионален пазар за граѓаните од регионот. Особено, лидерите на Западен Балкан ја потврдија својата посветеност кон усвојувањето на Спогодбата за слободно движење на луѓето со лични карти и Спогодбата за граѓани од трети страни, колку што е можно побрзо и пред следниот Самит на ЕУ за Западен Балкан. Посебно внимание беше посветеност на брзо усвојување на спогодбите за взаемно признавање на академските и професионални квалификации, што ќе го олесни движењето на професионалците низ Западен Балкан.

13. Сега е задача на земјите од ЗБ да ја завршат, без одложување, работата преземена и олеснета од Советот за регионална соработка и според Централноевропскиот договор за слободна трговија (ЦЕФТА) и брзо да ги потпишат или усвојат соодветните спогодби и одлуки во корист на граѓаните и компаниите во регионот.

14. Учесниците ја поздравија важната улога што ја игра приватниот сектор во спроведувањето на Заедничкиот регионален пазар, кој треба да се развива натаму преку блиска соработка на Коморскиот инвестициски форум на Западен Балкан 6 и преку спроведување специфични мерки низ сите шест земји од Западен Балкан. Особено, тие го поздравија основањето на развојна програма на регионални добавувачи направено од страна на Коморскиот инвестициски форум на Западен Балкан 6.

15. Тие, исто така, повторија дека пристапниот процес кон ЕУ, Економската реформска програма и анализите и препораките за дејствување издадени од Организацијата за економска соработка и развој треба да останат битни точки за упатување и одредници за мерење на напредокот за потребните економски реформи во земјите од Западен Балкан. Учесниците се согласија дека препораките на Прегледот на конкурентноста 2021 на Организацијата за економска соработка и развој на Југоисточна Европа треба да служи како насока и инспирација за остварување на амбициозна, инклузивна и одржлива реформска агенда на Западен Балкан. Тие се согласија дека Прегледот нуди неопходна и корисна база на докази за закрепнување на регионот пост-КОВИД-19.
 
Зелени ленти на Западен Балкан 6 – Слободно движење на стоки

16. Учесниците ги потенцираа достигнувањата на регионалната Зелени ленти во обезбедувањето на проток на основни медицински и прехранбени продукти во текот на КОВИД-19 пандемијата. Зелените ленти беа одличен пример за тоа како инклузивната регионална соработка може да ја олесни брзата и ефективна реакција на катастрофалните ефекти што ги имаше кризата.
17. Учесниците го поздравија проширувањето на зелените ленти кон сите битни премини во рамките на ЦЕФТА и повикаа за брзо усогласување на работното време на сите агенции вклучени во царинењето на стоките, во рамките на регионот и со соседните земји-членки на ЕУ.

18. Учесниците ја поздравија политичката волја изразена од страна на Грција за целосно прифаќање на концептот на ЕУ-ЗБ6 зелените ленти и нивната посветеност за блиска соработка со соседните страни од ЗБ6, како и со Постојаниот секретаријат на транспортната заедница и Секретаријатот на ЦЕФТА, во овозможувањето целиот концепт практично да се примени на означените гранични премини меѓу Грција и соседните земји од Западен Балкан – Албанија и Северна Македонија и со целосно почитување на процедурите потребни според ЕУ, особено Шенген договорот, во врска со граничните премини меѓу земја-членка на ЕУ и земја кандидат за ЕУ.

19. Учесниците ја пофалија клучната координативна улога на Советот за регионална соработка, ЦЕФТА и Транспортната заедница во негувањето на создавањето и натамошната консолидација на Зелените ленти.
 
Централноевропски договор за слободна трговија (ЦЕФТА)

20. Учесниците ги пофалија напорите преземени во рамките на ЦЕФТА и го забележаа завршувањето на техничката работа на неколку важни одлуки на ЦЕФТА: е-трговија, взаемно признавање на програмите за Овластени економски оператори, взаемното признавање на професионалните квалификации, укинување на работните дозволи. Сите овие елементи се од клучна важност во создавањето на Заедничкиот регионален пазар. Учесниците ги повикаа страните на ЦЕФТА да ги усвојат одлуките поврзани со ЦЕФТА и да ги стават како приоритетни. Тие го поздравија стапувањето на сила на Дополнителниот протокол 6 за трговија со услуги и го поздравија напредокот постигнат во преговорите за Дополнителниот протокол 7 за решавање на спорови.
 
Дигитална трансформација

21. Учесниците го поздравија целосното спроведување на Спогодбата за регионален роаминг и започнувањето на режимот за бесплатен роаминг на Западен Балкан од 1 јули 2021 година и ја изразија својата подготвеност да продолжат со работа на насоки за обезбедување натамошни намалувања на трошоците за роаминг меѓу ЕУ и Западен Балкан.

22. Учесниците ја пофалија организацијата на годишниот регионален натпревар Балкатон 2.0, кој заврши на 28 мај 2021 година и ги разгледаа предлозите за дигитални паметни решенија од младите луѓе од Западен Балкан.

23. Учесниците ја поздравија најавата од Црна Гора дека следниот Дигитален самит за Западен Балкан, централниот настан на агендата за регионална економска интеграција ќе се одржи на 11-13 октомври 2021 година.
 
ЕКОНОМСКИ И ИНВЕСТИЦИСКИ ПЛАН

24. Учесниците ја подвлекоа важноста на Економскиот и инвестициски план и ги изразија своите очекувања дека неговата комплементарност со Заедничкиот регионален пазар и Зелената агенда ќе даде поттик на економската интеграција и структурната промена во регионот кон зелена транзиција и ќе го подготви регионот за интеграција на Единствениот пазар. Тие ја препознаа клучната улога на Инструментот за пред-пристапна помош (ИПА) за периодот 2021-2027 (ИПА III) во мобилизирањето на ресурсите потребни за имплементација на овие два плана.

25. Учесниците ја повторија важноста на поврзаноста со одржлив транспорт како камен-темелник на економската и социјална интеграција на Западен Балкан. Развојот на мрежата ТЕН-Т на Западен Балкан треба да ја прифати зелената и дигитална трансформација како интегрален дел од европската амбиција да ги постигне своите цели за декарбонизација. Учесниците ја потврдија својата политичка подготвеност да развијат транспортни мрежи што ќе бидат отпорни на климатските промени, интелигентни и со користење на ефикасни ресурси на Западен Балкан кои ќе треба да служат за транспорт на стоки и патници на најефективен и лесно достапен начин за корисниците со цел да се поддржи одржливата мобилност.

26. Учесниците се обврза на градењето врски меѓу Западен Балкан и соседите од ЕУ со создавање интероперабилна средина за развој на заедничкиот транспортен пазар без граници со цел да се поттикнат изгледите на регионот за вршење бизнис.

27. Тие ја препознаа потребата од негувањето создавање на терен за игра за конкурентни железнички услуги на Западен Балкан, со што би се подобрила целосната ефикасност на транспортните услуги и постигнување на целите за зелена и одржлива мобилност. Тие се согласија дека луѓето и бизнисите во регионот и ЕУ заслужуваат безбедни, сигурни, брзо и удобни железнички врски меѓу шесте главни града на Западен Балкан и меѓу шесторката од Западен Балкан и соседните главни градови во ЕУ. Затоа, тие се согласија дека железничката поврзаност во и низ регионот мора да биде зацврстена преку капитални инвестиции и да биде усогласена со стандардите за железничка интероперабилност во ЕУ.

ЗЕЛЕНА АГЕНДА ЗА ЗАПАДЕН БАЛКАН
 
28. Учесниците ја потврдија нивната посветеност кон обезбедување на успех и постигнување на целите од Зелената агенда за Западен Балкан. Агендата е важен двигател за транзиција на економии кои ќе бидат неутрални во поглед на јагленот и ќе бидат отпорни на климатските услови, со цел да се одвојат економскиот раст од потрошувачката на ресурсите и креирањето отпад, справување со високите нивоа на загадување и заштита на богатиот био-диверзитет на регионот.

29. Учесниците го поздравија напредокот постигнат до денес во спроведувањето на Зелената агенда за Западен Балкан и ги препознаа напорите на Советот за регионална соработка во координирање на подготовката на првиот нацрт Акциски план. Тие се согласија дека целиот процес почива на регионалното сопствеништво и вклученоста на релевантните регионални организации и граѓанското општество. Потсетувајќи се на важноста на пристапот „целата економија“ и „целото општество“ за успешно спроведување на Зелената агенда, тие ги повикаа сите засегнати страни да придонесат кон нејзината имплементација. Тие ја пофалија улогата и поддршката на ЕУ, вклучително и финансиската помош, во олеснувањето на исполнувањето на Обврските од Софија преземени во врска со Зелената агенда.

30. Учесниците, исто така, го поздравија започнувањето на Иницијативата за Региони во јаглен-транзиција на Западен Балкан во првиот квартал на 2021 година.

31. Претседавачот ја потенцираше посветеноста на Германија во назначувањето на Специјален комесар за спроведување на Зелената агенда во индустриските и енергетски сектори на Западен Балкан.
 
ОДГОВОР НА КОВИД-19 ПАНДЕМИЈАТА

32. Учесниците ја поздравија одлуката на Претседавачот да продолжи со минатогодишниот прв состанок на министрите за здравство во рамките на Берлинскиот процес и да организира уште еден состанок, кој се одржа во Берлин (преку видео-врска) на 17 јуни 2021 година. На состанокот се извести за тековните национални регулативи и тој ја олесни размената на ставови за соработка меѓу Западен Балкан и ЕУ на темата безбедно патување. Учесниците ја потврдија одлуката на министрите за здравство за поддршка на регионалното здравје и надвор од реакцијата во борбата со КОВИД-19 пандемијата.

33. Учесниците го поздравија фактот дека Западен Балкан 6 сега се на листата за која треба да се укинат рестрикциите за патување. Тие им честитаа на Комисијата и на Советот за фактот дека Дигиталниот КОВИД сертификат на ЕУ е оперативен од 1 јули и го поздравија сеопфатниот пакет на финансиска поддршка кој треба да се обезбеди на Западен Балкан за тој да може да се приклучи на системот. Овие средства ќе го поддржат Западен Балкан да ја развие и/или приспособи националната дигитална инфраструктура и позадинските решенија за издавање, верификување и прифаќање на дигиталните зелени сертификати според релевантните технички спецификации на ЕУ и да дозволат интероперабилност на дигиталните зелени сертификати преку централниот влез во ЕУ. Ова ќе го олесни патувањето во и надвор од Западен Балкан и кон ЕУ и ќе придонесе за натамошно олеснување на социјалното и економско влијание што го имаше пандемијата.

34. Учесниците ја пофалија солидарноста на ЕУ со Западен Балкан во борбата со пандемијата, прикажана со поддршката што ЕУ ја даде за регионот, вклучително и испораката на вакцини преку Механизмот на ЕУ за споделување вакцини. Непрекинатата поддршка на ЕУ и СЗО треба да овозможи зацврстување на здравствените системи на Западен Балкан и по пандемијата и да обезбеди подобра подготвеност за натамошните предизвици.

35. Учесниците се согласија дека кризата предизвикана од КОВИД-19 пандемијата нуди можност за поблиска регионална соработка и натамошно продлабочување на економската соработка меѓу ЕУ и Западен Балкан. Значителните финансиски ресурси обезбедени од ЕУ и земјите-членки за поддршка на социо-економското закрепнување на Западен Балкан треба да се инвестираат во мерки за зацврстување на конкурентноста на малите и средни претпријатија ви проекти за регионална соработка, како што е инфраструктурниот развој. Соработката со ЕУ, исто така, мора да биде зацврстена во стратегиските полиња на развој, како што е користењето на водород или развој на акумулатори, надоврзувајќи се на предлозите од бизнис здруженијата и регионалните иницијативи.

БЕЗБЕДНОСТ

36. Учесниците ги препознаа заедничките закани по безбедноста во регионот и повторно се обврзаа на зацврстување на владеењето на правото, кривичната правда и размената на информации меѓу агенциите за спроведување на правото преку Заедничката декларација за принципите на соработка во полето на споделување на размена на информации за спроведување на правдата.

37. Учесниците заклучија дека корупцијата, перењето пари и финансискиот криминал се заеднички закани за безбедноста и го поздравија напредокот постигнат од страна на Управната група на Берлинскиот процес за безбедност за подобрување на регионалната и меѓународната соработка за спречување и борба со криумчарењето на дроги, трговијата со луѓе, криумчарењето на оружје и насилниот екстремизам. Регионалните насоки за незаконито финансирање и антикорупција договорена од министрите за внатрешни работи на ЗБ6 ќе придонесе кон подобрувањето на имплементацијата на постојните мерки за незаконито финансирање и антикорупциските мерки во согласност со меѓународните стандарди и препораки.

38. Учесниците ја препознаа потребата за реакција од страна на агенциите, вклучително и соработка со приватниот сектор и граѓанските организации со цел да се зголеми ефективноста на заедничките дејства за справување со сериозниот и организиран криминал, незаконити финансии, корупција и тероризам. Лидерите на Западен Балкан ја повторија својата посветеност кон Заложбите против корупцијата договорени во Лондон во 2018 година, препознавајќи дека обврската за градење отпор кон корупцијата лежи во повеќе тела од јавната власт, приватниот сектор и организациите од граѓанското општество и дека аспектите на корупцијата поврзани со групите за организиран криминал се од особена важност за Министерствата за правда, Агенциите за антикорупција, Министерствата за финансии и Министерствата за внатрешни работи.

МАЛО НАОРУЖУВАЊЕ И ЛЕСНО ОРУЖЈЕ

39. Учесниците ја потврдија стратешката важност од навременото спроведување на „Насоките за одржливо решавање на незаконското поседување, злоупотреба и криумчарење на мало наоружување и лесно оружје и негова муниција на Западен Балкан до 2024“. Тие го поздравија напредокот што беше направен и покрај предизвиците наметнати од КОВИД-19 пандемијата. Тие со уважување ги забележаа достигнувањата направени во воспоставувањето на целосно функционални комисии за мало наоружување и лесно оружје и нивниот придонес кон регионалната соработка, како и нивната работа кон постојано ажурирање на стратегиите за мало наоружување и лесно оружје.

40. Во исто време учесниците ја поздравија ЕУ која сега е претседавач на Иницијативата и ја препознаа улогата на Германија и Франција како ко-претседавачи во активното вршење на работата на неговата имплементација. Исто така, тие забележаа дека Насоките го обликуваа дизајнот на Акцискиот план на ЕУ за трговија со огнено оружје. Тие ги охрабрија меѓународните партнери и донатори да продолжат да даваат финансиска поддршка на оваа важна иницијатива, имајќи ја предвид клучната улога во борбата со потенцијалните транс-национални закани. Особено, тие повикаа за придонес кон основачките механизми воспоставени за оваа цел, вклучително и Мултипартнерскиот доверителски фонд на ОН.
 
МИГРАЦИЈА

41. Учесниците ги препознаа предизвиците на миграцијата кои постојано се менуваат во регионот на Западен Балкан, истовремено препознавајќи ги можностите за економски развој и општествена размена што ја носи со себе миграцијата. Работејќи заедно за спречување на ситуации во кои преовладува притисок или брзата, рана, соодветна и насочена реакција остануваат од клучна важност. Исто така, клучни се и системите за правичен, ефикасен и изводлив азил и миграција. Во исто време, мора да ги почитуваме основните права на мигрантите и луѓето кои се пријавиле за меѓународна заштита.

42. Учесниците ги поздравија активностите на Регионалната иницијатива за миграција, азил и бегалци (МАРРИ) како платформа за дискусија и развој на политики и стратегии за миграција.
 
ПОМИРУВАЊЕ

43. Учесниците се согласија дека, со цел да се успее во иднина, ќе треба да продолжиме да се справуваме со наследството од минатото. Потсетувајќи се на обврските преземени за натамошно помирување на Западен Балкан, тие ја потврдија својата обврска, меѓу другото, кон трите Заеднички декларации потпишани во Лондон во 2018 година и направени во рамките на Берлинскиот процес за (1) Регионална соработка и добрососедски односи, (2) Исчезнати лица и (3) Воени криминали.

44. Учесниците ја потенцираа најголемата важност да се продолжи фокусирањето на напорите за исполнување на очекувањата од промената. Лидерите од Западен Балкан се обврза на изнаоѓање прифатливи, обврзувачки и трајни решенија за сите вклучени страни, имајќи го предвид негативното влијание врз регионот и граѓаните ако не го сторат тоа. За добрососедските односи, учесниците се заложија за удвојување на енергиите посветени кон решавањето на нерешените билатерални прашања во согласност со аспирациите и обврските на регионот кон ЕУ, меѓу другото, на двата самита на Западен Балкан одржани во Виена и Лондон во 2015 односно 2018 година. Билатералните разлики продолжија да го спречуваат регионот од реализирање на својот целосен потенцијал. Надминувањето на овие пречки ќе го унапреди социо-економскиот развој и ќе негува мир и просперитет.
 
ИСЧЕЗНАТИ ЛИЦА

45. Учесниците ја поздравија тековната работа на Групата за исчезнати лица во која има претставници од домашните институции одговорни за исчезнати лица во Белград, Подгорица, Приштина, Сараево и Загреб и го поздравија напредокот направен до денес во унапредувањето на соработката и зголемувањето на ефективноста во наоѓањето на исчезнатите лица. Тие ја препознаа потребата за интензивирање на работата за лоцирање и/или ископување и давањето некаков крај на преостанатите преживеани членови на семејствата. Оваа работа мора да продолжи. За воените криминали, учесниците ја препознаа итноста да се стави крај на неказнивоста.

46. Учесниците ја повторија важноста од препознавањето и почитувањето на меѓународните и домашните судски пресуди за воени криминали, одбивањето на говорот на омраза и величењето на воените криминали, поддржувајќи ги домашните обвинители во изнесувањето на сторителите пред правдата, поддршка на жртвите и решавање на стигмата, како и зацврстувањето на соработката со Меѓународниот резидуален механизам за воени трибунали.

ИНТЕГРАЦИЈА НА РОМИТЕ

47. Учесниците го поздравија напредокот во спроведувањето на Декларацијата од Познан за партнерите на Западен Балкан за интеграција на Ромите во процесот на проширување на ЕУ. Тие ги прифатија заклучоците од Министерскиот состанок за Западен Балкан одржан на 28 јуни 2021 година во Рим, кои ги идентификуваат конкретните мерки што ќе бидат спроведени за унапредување на интеграцијата на Ромите во полињата на вработувањето, домувањето и КОВИД закрепнување во тоа поле. Тие ја поздравија Инвестициската рамка на Западен Балкан како можна алатка за поддршка на интегративните мерки, како што се шеми за социјално домување за ранливите групи, вклучително и Ромите.

48. Учесниците ја забележаа важноста од вклучување на димензијата за интеграција на Ромите во главните политики, вклучително и Дигиталната агенда и Зелената агенда за Западен Балкан (подобрување на дигиталните вештини, дигиталното образование, еколошка правда и зелена трансформација). Тие ја препознаа вредноста од активното поддржување на транзицијата на ромското население од неформално вработување кон формалната економија.

  
МЛАДИТЕ И ПОЛИТИКИ ПОВРЗАНИ СО МЛАДИТЕ

49. Учесниците му честитаа на г. Алберт Хани за неговото неодамнешно именување како нов генерален секретар во Регионалната канцеларија за младинска соработка.

50. Учесниците ја потврдија својата поддршка за RYCO и ја потенцираа клучната улога што канцеларијата ја игра во подобрувањето на соработката меѓу младите граѓани во регионот како клучен двигател на добрососедските односи, соработката, помирувањето и градењето на мир. Тие ги поздравија напорите на Канцеларијата за воспоставување на регионална шема за училишна размена. Со обезбедување непрекината поддршка во ова поле, Канцеларијата ќе отвори нова димензија на младинска размена што понатаму ќе придонесе кон градењето на мир и помирувањето во регионот.

51. Учесниците подвлекоа дека помирувањето не може да биде задача само на Регионалната канцеларија за младинска соработка, туку и дека сите влади мора да вложат зголемени напори во оваа област со вклучување на претставници од граѓанското општество, медиумите, образовните институции и други засегнати страни.

52. Учесниците, исто така, ја поздравија соработката меѓу Регионалната канцеларија за младинска соработка и Франко-германската младинска канцеларија што го олеснува ставањето на регионалниот дијалог за помирување и соработка на Западен Балкан во поширок европски контекст.

53. Учесниците ги препознаа резултатите од Младинскиот форум на Западен Балкан 2021 и Регионалната младинска агенда развиена од млади луѓе од Западен Балкан и ЕУ.

54. Учесниците ја повторија важноста што младите луѓе ја носат со себе за иднината на Западен Балкан и потребата да се преземат конкретни мерки за развој на регионот како место со можности за младите луѓе да останат и да живеат со зголемување на интра-регионалната мобилност на младите граѓани, преземајќи притоа одлучни чекори во взаемното признавање на академските дипломи и професионалните квалификации, зацврстувањето на стручното образование и обука, поддржувањето на младите претприемачи и иновации, негувањето дигитална трансформација и подобрување во полето на одржлив развој и заштита на животната средина. Фокусот треба да биде на инвестирање во еманципацијата на младите, зацврстување на младинските организации и мрежи и нивна интеграција во чадор-организациите низ Европа и стимулирањето волонтерство и работа за заедницата.

55. Учесниците ги препознаа младите од Западен Балкан како клучна сила за промоција на европската интеграција и ја потенцираа потребата да се вклучи оваа група во поголема мера во европските процеси како што е Конференцијата за иднината на Европа.
 
ТИНК-ТЕНК И ГРАЃАНСКО ОПШТСТВО

56.   Учесниците го поздравија фактот дека состаноците на експерти и претставници од граѓанското општество од Западен Балкан продолжија и испорачаа важни препораки покрај рестрикциите наметнати од КОВИД-19. Тие потенцираа дека придонесот што граѓанското општество го дава кон Берлинскиот процес е од суштинско значење и дека извештајот од нивните претставници пред состанокот на Министрите за внатрешни работи одржан на 8 јуни 2021 испорача важни заклучоци за дискусиите на министрите.

57. Граѓанското општество и Тинк-тенк форумот 2021 се состоеше од два дигитални настани, првиот насочен кон развој на препораки, а вториот кон нивно презентирање и дискутирање со креаторите на политики. Учесниците ги поздравија препораките претставени од десетте работни групи на Форумот, со специфична посветеност кон поголема инклузија на граѓаните во процесот на проширување на ЕУ, важноста на помирувањето и слободните и независни медиуми, фокусот на животната средина и енергетската транзиција и целосната интеграција на Ромите и малцинствата.

ОБРАЗОВАНИЕ, НАУКА, ИСТРАЖУВАЊЕ И ИНОВАЦИЈА

58. Учесниците го поздравија одржувањето на 6та Заедничка научна конференција на Берлинскиот процес организирана од Академијата на науки на Полска и германската Национална академија на науки Леополдина и елаборацијата на „План во 10 точки за контролирање на КОВИД-19 на Западен Балкан“.

59. Учесниците ја забележаа улогата што ја игра прибирањето на податоци, управувањето и размената, е-здравството, технологиите за тестирање и следење, постапките за изолација и масовната имунизација во справувањето со КОВИД-19 пандемијата и подобрување на регионалната подготвеност за здравствени кризи.

60. Тие, исто така, ја подвлекоа клучната улога што ја играат образованието, дигитализацијата, ИТ развојот, новите економски модели засновани на паметна специјализација и зелени технологии и пристојните системи за здравствена нега во поттикнувањето на закрепнувањето пост-пандемијата и подобрување на социо-економската кохезија и отпорност на Западен Балкан.

61. Тие ја повторија клучната улога што ја играат образованието, науката и истражувањето во одржувањето на иновативните процеси и придвижувањето од „одлив на мозоци“ кон „придобивка на мозоци“ и „циркулирање на мозоци“ во регионот. Тие ја обновија силната посветеност кон Истражувачката иницијатива на Западен Балкан и ја поздравија подготовката на Агендата на Западен Балкан за иновација, истражување, образование, култура, младина и спорт која треба да се потпише на следниот Самит.

62. Учесниците ја потенцираа важноста и претседателството ја потенцираше германската заложба за спроведување на институционално партнерство за набавка, државна помош и закон за конкурентност во шесте академии кои нудат натамошно образование за јавниот сектор на Западен Балкан.
 
ИДНИНАТА НА БЕРЛИНСКИОТ ПРОЦЕС

63. Учесниците ја потврдија клучната улога на Берлинскиот процес како двигател на регионалната соработка на Западен Балкан во поширок контекст на интегративниот процес кон ЕУ. Тие ја потенцираа улогата што Берлинскиот процес ја има како катализатор за економска интеграција, инвестиции и проекти за поврзување насочени кон негување на помирувањето, безбедноста, растот, вработувањето и просперитетот.

64. Учесниците ја потенцираа потребата од продолжување на Берлинскиот процес со цел да се искористи целокупниот потенцијал од подобрената регионална соработка, со цел да се надминат социо-економските последици од КОВИД-19 пандемијата.