Минатата година имавме ниско ниво на странски вложувања. Дали тоа се должи само на економската криза и на стравот од инвестирање?

- Секако дека кризата има ефект, но да ги видиме бројките малку подетаљно. Лани приливот на странските инвестиции, според податоците на НБРМ, изнесува над 260 милиони евра. За жал, истата година имаме зголемен одлив на заработена добивка, односно странските фирми во Македонија со својата добивка ги кредитираат фирмите-мајки. Ова е најзабележително во Словенија, што не е за чудење со оглед на економската и политичката криза во таа земја. Затоа, нето-приливот на странските директни инвестиции (СДИ) е драстично намален, но, сепак, не гледаме одлив на акционерски капитал. И со ваквото ниво, во периодот од 2007 до 2012 г., годишниот нето-прилив на СДИ во Македонија е за 35 отсто поголем од периодот од 1997 до 2006 г. Позитивните трендови се каде што треба да бидат, имаме зголемен прилив од Белгија, Германија, САД и од Турција, токму од оние земји каде што имаме и нови проекти и зголемени активности.

Лани премиерот Никола Груевски и други владини претставници посетија многу земји, не само во Европа туку и на други континенти? Дали веќе има ефект или допрва се очекува?

- Ефектот од средба или посета на странска земја за привлекување инвестиции може да дојде и по неколку години, но со малку среќа и добра подготовка, може и побрзо. На пример, од минатогодишните роуд-шоуа имаше зголемен број посети на странски фирми во Македонија, а забележавме и неколку фирми што размислувале за инвестирање токму за време на нашите промоции. Синџирот на донесување одлуки зависи од повеќекратни активности, рекламирање, роуд-шоуа, директни средби и на крај - посети во Македонија. Токму затоа, голем ефект ќе има во иднина.

Kакви се резултатите од промоторите во странство?

- Економските промотори денес имаат три задачи: привлекување странски инвестиции, промоција на извозот и на туризмот. Иако звучи како едно исто, тоа е доста обемна работа која многу земји што имаат повеќе ресурси ја разделуваат на различни институции. Во Македонија, од повеќегодишната работа на промоторите имаме забележано позитивни ефекти. На пример, досега има неколку проекти што се резултат на работата на економските промотори, а зголемениот број туристи исто така е резултат на промоцијата на Македонија во поголемите туристички агенции низ Европа и пошироко. Несомнено е дека со зголемено искуство и ресурси, резултатите од промоторите ќе продолжат да се шират бидејќи тие се на терен постојано и побрзо реагираат на интересот кај странските фирми.

Придонесот од странските вложувања, освен во вложените средства, е и во отворање нови работни места. Дали ланските инвестиции ја намалија невработеноста?

- Највидливиот придонес од странските инвестиции се вработувањата. Од минатата година се реализираа неколку проекти: „Ван Хул“, „Kромберг и Шуберт“, „Дрекслмајер“, „Kемет“, „Продис“, „Технохозе“, експанзија на „Џонсон Мети“, итн. Првичниот план на сите овие фирми изнесува над 7.500 нови работни места. Но веќе во првата година ги забележавме следниве бројки: „Ван Хул“ речиси 30, „Kромберг и Шуберт“ - 360, „Дрекслмајер“- 500, „Kемет“- 10, „Продис“ над 50, „Технохозе“- 30, а „Џонсон Мети“ има вкупно над 300 вработени. Така што само во една година ефектите се огромни. И кај доста домашни фирми што соработуваат со странските имаме забележано зголемени вработувања и инвестиции. С` уште имаме ситуација каде што за една позиција на оглас се јавуваат голем број кандидати, значи имаме уште работа во овој домен и продолжуваме да привлекуваме инвестиции.

Kакви се очекувањата за годинава? Неодамна премиерот Никола Груевски најави изградба на нова фабрика со странски капитал во Велес. За што станува збор?

Јас сум повеќе фокусиран во мојот домен за гринфилд-инвестиции, да се зголемува бројот на активни проекти и с` повеќе компании да донесуваат одлука за инвестирање во Македонија. Годинава гледаме резервирана доза оптимизам. Во некои сектори низ Европа има доста раздвижување, а во многу е статус кво. Неодамна јас успешно завршив преговори со германска фирма за производство на електронски делови која ќе инвестира во Велес. Главните луѓе дојдоа во посета неколкупати во текот на минатата година и имавме интензивни средби со градоначалникот во Велес, Горан Петров и со Славчо Чадиев, кои направија с` за одлуката да биде позитивна за нивниот град. Тоа не се случува преку ноќ и токму соработката, поддршката и довербата од актуелната власт во Велес беа клучни за германската фирма да се одлучи за тој град. И покрај нашето залагање, без поддршка од локалната власт нема инвестиции. И понатаму, за да се реализира оваа инвестиција од 30 милиони евра, која ќе донесе 500-600 вработувања, апсолутно неминовна е поддршката од Велес.

Дали Владата настојува новите инвестиции да ги распределува по другите градови бидејќи последните нови фабрики беа во Битола, Kавадарци, сега во Велес, претходно во Демир Хисар?

Наша стратегија е да отвораме шанси во сите општини и секаде да се лоцираат нови странски, а и домашни инвестиции. Имаме интензивни соработки со општините и во некои од нив правиме индустриско-развојни зони за да се поттикне инвестирањето. Но, сепак, ние не влијаеме врз тоа дали една инвестиција треба да оди во една или во друга општина, туку таа одлука ја носат самите фирми и зависи од тоа што се нуди, каков е кадарот, условите. Нам ни е важно фирмата што сака да инвестира, кога ќе дојде во Македонија, да има што поголем избор и да не размислува за друга земја.

Европа е во криза, а тоа може негативно да се одрази врз приливот странски инвестиции од нашиот континент. Дали ќе може да се компензира со вложувања од некои други делови на светот?

- Во контекст на глобалната економија, што се однесува до Европа, најголем потенцијал гледаме во Германија и во земјите околу неа, што растат заедно со нејзината економија. Затоа што Германија има раст, има потреба од нови капацитети и намалување на трошоците. А со такви инвестиции не се оди надвор од европскиот континент. За жал, таа е исклучок во Европа и од она што последниве месеци го забележуваме, во некои индустрии има раст, но во голем дел од индустриските сектори во Европа ситуацијата е статус кво. Значи многу мал и маргинален раст или стабилни пазари, што значи дека оној огромен потенцијал што го има Европа не е максимално реализиран. Во некои земји има огромни структурални проблеми, некаде се тоа бирократски проблеми, некаде постои огромна невработеност и ригидност на работната рака, а некои се премали пазари, иако се во ЕУ. Затоа на европскиот континент тешко може да се најде земја каде што има раст на пазарите.

Растот на инвестициите, од она што фирмите ни го кажуваат, го гледаме во Америка, бидејќи иако и оваа економија има структурни промени, таа брзо се справува со нив. Во САД има бум на инвестирање во енергетиката и во енергетските извори и се проценува дека за 10 до 15 години ќе стане енергетски независна и ќе биде најголем производител на гас, а за неколку години и на нафта, и тоа драстично ги намалува енергетските трошоци, што заедно со флексибилен пазар на работна рака, овозможува раст, па затоа Америка има потенцијал. Во Kина има мало забавување на растот, но целиот азиски континент е во подем, па и на овој пазар, како и во Русија и во Јужна Америка, гледаме потенцијал. Тоа се истовремено и пазари кон кои можат да се ориентираат домашните .

Фокус ни е и азискиот континент, особено на земјите во близина на Европа, какви се Русија и Турција како големи пазари. Оваа година ќе се обидеме и во Јужна Америка, да видиме каков е потенцијалот таму за инвестиции од тие региони.

Споменавте дека настојувате да бидеме поконкурентни во однос на други земји. Што уште може да се направи во таа насока за да бидеме во предност?

Она што досега го имаме направено е ставање фокус врз образованието зашто сепак фирмите сакаат да вработат квалитетен кадар. Ако нема кадри, ништо не вреди. Затоа во изминативе години посветивме внимание на зголемување на бројот на студенти и дипломци. Втор чекор е зголемување на квалитетот на тие кадри и подобри програми за дообука. Тука сакаме с` повеќе да ги вклучиме вишите технички школи, кои се доста добар механизам за дообучување на на кадарот. Продолжуваме да инвестираме во инфраструктурата, односно во поврзаноста на Македонија со останатите земји, подобрување на автопатиштата, с` повеќе општини да се достапни за такви инвестиции. И секако, подобрување на какви било бирократски процедури, намалување на давачките или воведување активни субвенции во ситуации кога имаме конкуренција од некоја друга земја што го нуди истото.

Извор: „Дневник“

Новинар: Зденка Павковиќ