Administrata moderne dhe efikase: më shumë sistem, më pak burokraci

Të gjithë qytetarët dhe kompanitë afariste, meritojnë plotësim të shpejtë dhe efikas të nevojave dhe kërkesave të tyre, pa procedura , dokumente dhe ofrues të panevojshëm. Njëkohësisht, administrata publike meriton organizim të mirë, nëpunës profesionistë, të motivuar dhe të paguar mirë. Prandaj, qëllimi i Qeverisë do të jetë që të krijojmë administratë efikase, profesionale dhe publike, e bazuar në digjitalizimin intensiv, strukturën e mundshme dhe proceset dhe teknikat inovative. Kështu ne do të arrijmë: shërbim më të shpejtë, cilësi më të mirë dhe barazi në qasjen e të gjithë qytetarëve dhe subjekteve afariste.

Pandemia e shkaktuar nga virusi KOVID-19 tregoi se shërbimet digjitale dhe digjitalizimi i administratës publike, jo vetëm që janë të mundshme, por janë edhe të dobishme, sidomos në kushte të krizës, kur edhe me kapacitete të përgjysmuara dorëzohen të gjitha shërbimet. 

Digjitalizimi dhe inovacionet janë reforma kryesore të administratës bashkëkohore europiane publike, duke u ndihmuar qytetarëve edhe bashkësisë afariste që të marrin më shumë nga teknologjitë digjitale. E-Qeveria efektive siguron spektër të gjerë të përfitimeve, duke përfshirë efikasitet më të madh dhe kursime të buxhetit, transparencë dhe pjesëmarrje më të madhe të qytetarëve dhe të bashkësisë afariste në krijimin e politikave. Në këtë kontekst Qeveria konsideron se administrata publike duhet të sigurojë shërbime digjitale, si opsion i detyrueshëm; nuk duhet të kërkojë nga qytetarët dhe bashkësia afariste asnjë informatë ose të dhënë, që tashmë është e siguruar dhe duhet të krijojë shërbime publike të cilat sipas definicionit janë gjithëpërfshirëse dhe i plotësojnë nevojat e grupeve të cenueshme, siç janë të moshuarit dhe njerëzit me pengesa.

Digjitalizimi nuk është i lejueshëm. Ai nuk është as i mundshëm nëse nuk e ndryshojmë qasjen dhe kuptimin e administratës për vlerën, rolin dhe përgjegjësinë e tyre në këtë shtet. Administrata publike mundet dhe duhet të jetë profesionale, inovative, e qëndrueshme transparente dhe të ketë bashkëpunim të ndërsjellë dhe të plotësohet për shkak të zbatimit të reformave të suksesshme dhe plotësimit të pritjeve të mëdha për shërbime më të mira publike për qytetarët dhe bashkësinë afariste. Administrata duhet të jetë e fortë, por jo që t’i pengojë, por që t’i përforcojë proceset demokratike, ekonomike dhe zhvillimore. Në administratën tonë punojnë profesionistë të shkëlqyeshëm, por ka edhe shumë prej tyre që mendojnë se nuk kanë obligime as përgjegjësi ndaj qytetarëve dhe shtetit. Struktura e institucioneve dhe pozicionimi i tyre është larg nga mundësia dhe krijon labirinte të panumërta, që në vend që t’i mbrojnë të drejtat e qytetarëve dhe ta ndihmojnë ekonominë, bëhen frenues të tyre.

Në pajtim me Marrëveshjen Kornizë të Ohrit, Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut do të sigurojë zbatim efikas dhe cilësor të procesit të përparimit të përfaqësimit të barabartë dhe adekuat të administratës publike. I njëjti i përfshin edhe organet që nuk janë të rregulluara me Ligjin e Administratës Publike dhe Shtetërore, në të gjitha  nivelet e pushtetit qendror si dhe në shërbimet ose ndërmarrjet publike me autorizime publike.  Në gjashtë muajt e parë, do të ndahen dhe do të nisen në punë të gjithë të punësuarit sipas Marrëveshjes Kornizë në institucionet shtetërore, ndërsa institucionet do t’i miratojnë kërkesat e të punësuarve për pranimin e arsimit, sipas ndryshimeve të fundit  në Ligjin e të Punësuarve në Administratën Publike dhe Sektorin Publik. Përkatësia etnike nuk do të  keqpërdoret gjatë punësimeve.

Fokusi i qeverisë do të jetë që t’i ndryshojmë gjendjet e lartpërmendura, me ndryshimet në strukturë, cilësi dhe madhësi të administratës. Do të shqyrtojmë disa modele për zvogëlimin e vëllimit të administratës për 20% nëpërmjet bashkimit të funksioneve dhe kompetencave të institucioneve, pensionimit në moshën 64 (me përjashtimet e përmendura), paketat e transferimit në sektorin privat ose pensionimi para kohe etj. Vëmendjen do ta drejtojmë në punësimin e kuadrove cilësore që t’i mbajmë në shërbimin shtetëror, zhvillimi i karrierës së tyre dhe trajnimi, shpërblimi dhe pagat, motivimi.

Reformat kanë nevojë për liderët e vërtetë. Do të përcaktojmë kritere bashkëkohore për vendosje, zgjedhje ose emërim të funksionarëve të lartë, me qëllim të vendosjes së kushteve të barabarta për personat e zgjedhur dhe të emëruar. Besojmë se profesionalizimi dhe depolitizimi i administratës publike duhet të fillojë nga maja dhe prandaj ne krijojmë shërbim të lartë udhëheqës.

Qeveria do të fillojë me ndryshime të guximshme në administratë, siç janë:  

  • Riorganizimi i tërësishëm i administratës publike, do të fillojë në vitin 2020. Do të eliminojmë çdo lloj gërshetimi të kompetencave ndërmjet institucioneve dhe do të zbatojmë renditje të qartë hierarkike sipas rolit të institucionit (krijuesi i politikave, zbatuesi i politikave, zbatuesi i mbikëqyrjes inspektuese). Do të kemi plan të qartë për bashkimin e institucioneve ekzistuese, shfuqizimin e institucioneve ekzistuese ose themelimin e institucioneve të reja.
  • Qëllimi është mundësimi dhe zvogëlimi i pritshëm i numrit të institucioneve, zvogëlimi i shpenzimeve të punës, përmirësimi i menaxhimit dhe zmadhimi përfundimtar i efikasitetit të punës dhe dorëzimi i shërbimeve deri te qytetarët dhe bashkësia afariste.
  • Përkufizimi i qartë dhe i rëndësishëm i kompetencave në të gjitha nivelet e administratës.  Kjo do të zvogëlojë rëndësishëm centralizimin e  paqëndrueshëm në administratë, që i ngadalëson të gjitha proceset, por krijon edhe atmosferë të mospërgjegjësisë dhe shprehi që “gjithçka të pritet nga lartë”. Nëse të gjitha vendimet i merr një person, ai institucion nuk është as funksional as i qëndrueshëm. Do të definohet qartë se çfarë kompetenca duhet të posedojë ministri, sekretari shtetëror, udhëheqësit e sektorëve dhe të njësive. Në atë mënyrë do të ndërtohet kultura e kontributit dhe e përgjegjësisë te çdo i punësuar.
  • Koncepti i ri i menaxhimit të mesëm: nuk ka më udhëheqës deri te pensionimi! Qëllimi është të vendosim sistem të ri për udhëheqësit e rangut të mesëm, i bazuar në analizat themelore dhe praktikat më të mira europiane, i cili do të sigurojë lëvizshmëri më të madhe dhe motivim më të fortë për arritjen e rezultateve më të mira.
  • Paga më të larta – shpërblim për rezultatin. Të gjithë të punësuarit në institucion do të kenë mundësi të marrin shtesë nga 5% të pagës nëse i arrijnë qëllimet që në fillim të vitit Qeveria do t’i përcaktojë si detyra të tyre. Në këtë mënyrë do të nxitet administrata që të japë maksimumin e saj, ndërsa nga ana tjetër edhe publiku edhe biznesi nuk do të kenë vërejtje se japin shumë para për mirëmbajtjen e aparatit të shtrenjtë dhe të ngadaltë. Ky parim do të fillojë me zbatimin e pagesave nga 2022 (për qëllimet e definuara për vitin 2021).
  • Përgjegjësia individuale, por vlerësim ekipor. Sistemi i tanishëm i vlerësimit 360° të të punësuarve në shërbimin administrativ nuk e arrin efektin për përmirësimin e punës, as edhe në lidhje me përgjegjësinë e nëpunësve. Qytetarët dhe bizneset nuk interesohen për atë se sa institucionet në mënyrë formale i kanë zbatuar planet e tyre strategjike dhe aksionare, por çfarë shërbime ofrojnë ata. Për ata nuk ka rëndësi se sa është i mirë ose i suksesshëm udhëheqësi/ja, por si funksionon ekipi i tij/i saj. Domethënë, do të vendosim sistem që do t’i vlerësojë institucionet në krahasim me tabelat e plotësuara në mënyrë formale dhe zbatimin e planeve strategjike dhe vlerësimin e ekipeve përkatësisht të njësive në krahasim me zbatimin e planeve aksionare.
  • Paga e njëjtë për punën e njëjtë. Besojmë se të gjithë të punësuarit në sektorin publik meritojnë pagë të barabartë për punë të barabartë dhe punë të barabartë të investuar dhe përgjegjësi për punën e vetë. Përveç sistemit të pagave për nëpunësit administrativë, praktikisht nuk ekziston asnjë sistem tjetër i pagave në sektorin publik, që është gjithëpërfshirës, ndërsa dallimet e tanishme të pagave për të njëjtën punë në institucionet e ndryshme veprojnë në mënyrë demotivuese për të punësuarit, por krijojnë presion për punësim në institucionet, të punësuarit e të cilëve janë të paguar mirë. Qëllimi është që të ndalim atë që në vitin e parë të mandatit të ri, nëpërmjet miratimit të ligjit plotësisht të ri për pagat e të gjithë të punësuarve në sektorin publik. Për shkak të zbutjes së efekteve të mundshme fiskale dhe sociale, vendosja e sistemit të ri mund të zhvillohet gradualisht, në periudhë nga më së paku 2 vjet.
  • Sipas shembullit të Estonisë, kryeministri do të formojë grupe të vogla (bashkësi akademike, sektor  biznesi, administratë) a.q. System Innovation units për ofrimin e zgjidhjeve të reja inovative për problemet e sistemit në shtetin që zgjasin me vite.
  • Pandemia e shkaktuar nga virusi KOVID-19 tregoi se komunikimi elektronik në mes institucioneve është i mundshëm dhe shumë efikas. Prandaj, për dy vjet, komunikimi i tërësishëm ndërmjet institucioneve dhe në suazat e çdo institucioni do të mbahet në mënyrë elektronike. Do të zgjidhen të gjitha rezervat juridike dhe administrative në lidhje me këtë. Të gjithë të punësuarit në administratë do të marrin instruksione të qarta dhe të detyrueshme në lidhje me këtë.
  • Një Qendër e Shërbimeve (NJQSH) në çdo qytet sipas shembullit të NJQSH në Shkup. Tash fokusin do ta kemi te dhjetë shërbimet më të kërkuara nga ana e qytetarëve, që një pjesë prej tyre do të përfundojnë me një produkt tërësisht elektronik (p.sh.: certifikata nga librat amzë).
  • Me kontratën e nënshkruar me Masterkardin botëror relevant (i pari nga ky lloj), u bëmë lider i vërtetë global në zhvillimin dhe aplikimin e certifikatave inovative digjitale për verifikimin e identitetit. Kontrata do të thotë procedura të shpejta dhe pak kohë të harxhuar, që qytetarët të marrin dokumente nga ana e institucioneve, por gjithashtu edhe nënshkrimi dhe miratimi i shpejtë i kërkesave në komunikim me kompanitë dhe bankat private. Gjithçka me ndihmën e vetëm të një telefoni celular. Masterkardi e zgjodhi shtetin tonë që ta zhvillojë edhe më shumë teknologjinë, që do të bëjë plastikën e panevojshme. Nëse më përpara kishte nevojë për kartela dhe dokumente (që mundeshin të shfrytëzohen ose të humben) tani kjo do të bëhet nëpërmjet telefonit celular.
  • Me vendosjen e Sistemit elektronik për automatizimin e procedurave administrative  BPMS, çdo detyrë pune do t’i jepet të punësuarve në mënyrë të qartë dhe precize me mundësi që në kohë reale të ndjeket kryerja e saj, me të cilin do të rritet efikasiteti dhe përgjegjësia e punës, ndërsa avancimi dhe shpërblimi do të bazohet mbi treguesit dhe kompensimin real. Qeveria planifikon që deri në fund të vitit 2021 të vendosë sistemin  BPMS, në më së paku 30% të organeve të administratës shtetërore, ndërsa deri në fund të vitit 2024, sistemi do të jetë i vendosur në të gjitha organet e administratës shtetërore.
  • Në vitin e parë nga mandati i ri do të vendosim institucion qendror që do të jetë i përgjegjshëm për koordinimin dhe zbatimin e procesit të digjitalizimit në shoqëri, por edhe mbështetje të tërësishme të TI-së për institucionet e administratës shtetërore. Me themelimin e agjencisë së tillë, krijojmë  mundësi për përparimin dhe avancimin e njohurive të profesionistëve të TI-së dhe avancimin e tyre përkatës. 
  • Deri në fund të vitit 2020 do të përgatisim Studim për mundësinë e ndërtimit të rrjetit nacional transparent optik, për të identifikuar barrierat administrative dhe për të përcaktuar propozimet për ndryshime të përshtatshme në rregullat ligjore.
  • Deri në fund të vitit 2023 do të sigurojmë përfshirjen e tërësishme të më së paku të një qyteti me  sinjal 5G, ndërsa deri në fund të mandatit, përfshirja edhe nga 70% e korridoreve kryesore dhe e rrjetit rrugor të shtetit. Në atë rast,  do të parashikojmë kontroll dhe rregullativë që do të garantojë sigurinë e qytetarëve, infrastrukturën kritike dhe sigurinë e shtetit.