Kryetari i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Zoran Zaev sot mbajti fjalim në promovimin e botimit “Progllas” nga Konstantin Fillosof – Shën Kirili dhe në hapjen e ekspozitës “Pas gjurmëve të Shën Kirilit dhe Metodit”, si pjesë e përbërjeve për shënimin e festës 24 Maj – Dita e Iluministëve Mbarësllav Shën Kirili dhe Metodi, që organizohen në Republikën e Sllovakisë.

Në ngjarje morën pjesë edhe ambasadori i Sllovakisë në vendin tonë, Henrik Markush, Kryepeshkopi Kiril Vasil, administrator i Dioqezës në Koshice, Republika e Sllovakisë, Kryepeshkopi i Kishës Ortodokse Maqedonase – Kryepeshkopata e Ohrit, z. Stefan, profesor doktor Nikolla Jankullovski, rektor i Universitetit “Shën Kirili dhe Metodi”, Stojan Lekoski   organizator i botimit bibliofilik të “Proglas” nga Konstantin Filosof – Shën Kirili, si dhe mysafirë të tjerë nga Maqedonia e Veriut dhe Sllovakia.

Në bashkëngjitje të kumtesës, ua përcjellim fjalimin e Kryeministrit Zaev në tërësi:
"Të gjitha misionet e Vëllezërve të Shenjtë Kirili dhe Metodi ishin misione unifikimi.

Misioni i tyre për unifikimin e sllavëve me popujt e tjerë të Evropës para më shumë se 1150 viteve më parë, përveç krishtërimit të popujve sllavë, kishte një rëndësi të jashtëzakonshme dhe unike historike-kulturore dhe epokale krijuese.

Në prag të 24 Majit, ditës kushtuar vëllezërve të shenjtë si edukatorë mbarësllavë, misioni i tyre tregon përsëri vizionin largpamës sepse ky vizion ende bashkon sllavët dhe popujt e tjerë të Evropës.

E tillë është edhe ngjarja e sotme. Vepra e Vëllezërve të Shenjtë Kirili dhe Metodi na mblodhi edhe një herë. Këtë herë me rastin e dy përvjetorëve të mëdha- 30 vjet nga Pavarësia e Maqedonisë së Veriut dhe 100 vjet nga lindja e themeluesit të gjuhës bashkëkohore maqedonase Bllazhe Koneski.

Si mbrojtës i kësaj ngjarjeje, është një nder i veçantë t'ju përshëndes në promovimin e botimit i cili përmban fjalën "Proklamatë" të Konstantin Filosofit, gjegjësisht Shën Kirilit, e cila përfshin disa tekste dhe komente të tjera të teologëve, historianëve dhe kronistë të veprës dhe jetës së Shën Kirilit dhe vëllait dhe shokut të tij në misione të rëndësishme - Shën Metodit.
 
Siç thashë, kjo ngjarje për nder të Shën Kirilit dhe Metodit, unifikon. Këtë herë ai bashkoi Republikën e Maqedonisë së Veriut dhe Republikën e Sllovakisë përmes botimit të përbashkët të "Proklamatës" së Konstantin Filosofit - Shën Kirili. Por, këtu me ne janë të ftuarit nga Republika Çeke dhe përfaqësuesit e vendeve të tjera vëllazërore, të bashkuar si nga gjinia, ashtu edhe nga shkrim-leximi i përbashkët.

Kjo botim bibliofilik, i cili për së pari herë u botua në Sllovaki me rastin e 1150 vjetorit të Misionit të Madh Moravian të iluministëve mbarësllavë, tani ka një botim të dytë, në gjuhën e vjetër sllave, sllovake dhe gjuhën maqedonase.
Ajo u ribotua nga Biblioteka Nacionale Sllovake, në bashkëpunim me botuesin Shoqata e Shkrimtarëve Sllovak dhe me mbështetje financiare të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Meritë të veçantë për këtë botim i takon z. Stojan Lekoski, bashkëqytetari ynë që ka jetuar dhe punuar në Sllovaki për shumë vite dhe që paraqitet si përpilues dhe përkthyes i kësaj vepre.

Ngjarja e sotme në prag të 24 Majit - Dita e Iluministëve Mbarësllav Shën Kirili dhe Metodi pasurohet me ekspozitën "Pas gjurmëve të Shën Kirilit dhe Metodit". Në të, përmes fotografive dhe ilustrimeve tregohet jeta dhe vepra e iluministëve mbarësllav dhe misionet e tyre mes saraçenëve, kazarëve, misionit i Bregallnicës, si dhe misioni i tyre më i rëndësishëm për sllavët - misioni në Moravinë e Madhe.
 
Qëllimi i misioneve në Evropë, krahas përhapjes e fjalës së Krishtit, shkrim e lexim dhe iluminizëm, ishte falja teologjike e gjuhës së vjetër sllave dhe përdorimi i saj në shërbimet e Zotit, të cilat deri atëherë në Evropë janë bërë vetëm në tre gjuhë- latinisht, greqisht dhe gjermanisht.

Themeli i këtij procesi kulturor ishte krijimi i alfabetit të parë - alfabetit glagolitik. Konstantini Filosofi, i cili më vonë mori emrin monastik Kiril, bazuar në krijimin e alfabetit të parë sllav, glagolitik, merr karakteristikat e të folurit të popullit sllav në territorin e Maqedonisë, afër vendlindjes së Vëllezërve të Shenjtë - Selanik.

Qëllimi i misionit të tyre është ta bëjnë Biblën të disponueshme për të gjithë sllavët. Misioni i tyre atëherë kishte një rol mbinacional, civilizues dhe unifikues.

Me Biblën e përkthyer në dorëshkrim, Vëllezërit e Shën Kirli dhe Metodi, me ftesë të Mbretit Rostislav, shkuan në Moravinë e Madhe dhe atje ata e përhapën dhe vendosën krishterimin në një gjuhë të vjetër sllave plotësisht të kuptueshme për popullsinë e vendit. Ata zhvilluan shkollën e transkriptimit në manastiret e asaj kohe dhe shumëfishuan librat për t'u lënë priftërinjve për të vazhduar misionin e tyre.

Me ftesë të Papës, ata u nisën për në Romë, ku Kirili u sëmur dhe vdiq më 14 Shkurt të vitit 869.

Metodi u kthye në Moravia dhe deri në vdekjen e tij iu përkushtua vendosjes së besimit të Krishtit mes sllavëve. Pas vdekjes së tij, më 6 prill 885, nxënësit e tij e tij të udhëhequr nga Shën Klimentin e Ohrit, u kthyen në mesin e popujve sllav të jugut. Shën Klimenti u dërgua në zonën e Kutmiçevica, në jug të Maqedonisë, ku në Ohër themeloi Shkollën e Ohrit të Shën Klimentit në nivelin e Universitetit të parë në Evropë.

Alfabeti Glagolitik i Shën Kirilit, i cili ua mëson atyre me besnikëri veçoritë fonetike sllave, është baza e alfabetit cirilik të mëvonshëm të studentëve të tij, nga i cili alfabeti dhe gjuha moderne maqedonase u kodifikuan disa shekuj më vonë.

Për atë se sa e madhe është vepra e Shën Kirilit dhe Shën Metodit dëshmohet gjithashtu nga njohja e dhënë atyre nga Papa Gjon Pali II në mesazhin e tij nga 31 dhjetorit të vitit1980, duke i shpallur ata Vëllezërit e Shenjtë si mbrojtës të Evropës.

Ky akt vetëm konfirmon se misioni i Vëllezërve Shën Kirili dhe Metodi është një nga shembujt e parë të lidhjes së kulturave të ndryshme duke respektuar ndryshimet. Kjo është një vlerë për të cilën ne e përmendim edhe sot, duke i kujtuar ata dhe historinë, në të njëjtën kohë duke parë të ardhmen për të cilën themi se pikat e përbashkëta të kontaktit nuk funksionojnë, ato nuk lidhen këtu. Kjo vlerë, edhe pas më shumë se 1150 vjet, nuk mëson ose frymëzon.

Në këtë frymë, ne mund të themi sot se respekti për punën e Vëllezërve të Shenjtë, së bashku me të gjithë sllavët dhe popujt e tjerë që ndiejnë të njëjtën detyrë ndaj misionit dhe trashëgimisë së tyre dhe që festojnë me dinjitet dhe nder misionin e tyre civilizues, është një faktor kaq i rëndësishëm unifikues për të ardhmen tonë ".