Kryetari i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Dimitar Kovaçevski, mbajti fjalim në hapjen e Samitit Digjital të Talinit 2023 në Estoni.

Në vazhdim ua përcjellim fjalimin integral të Kryeministrit Kovaçevski:

"Është nder dhe kënaqësi të jesh sot këtu në Talin në Samitin Digjital ku do të hapen shumë tema të rëndësishme që i ndërlidhin teknologjinë dhe demokracinë dhe do të diskutohen deri në fund të konferencës. Këtu besoj se do të vendosen sinjalistika rrugore që do të sigurojnë shoqëri rrezistente dhe të hapura që reagojnë shpejt dhe me efikasitet ndaj ndryshimeve dhe sfidave.

Dua të falënderoj Kryeministren Kallas për ftesën, si dhe organizatorët. Fjalimi im këtu vjen nga bashkëpunimi i afërt të cilin Maqedonia e Veriut e ka me Estoninë veçanërisht në fushën e digjitalizimit, nga i cili presim edhe shumë projekte për më shumë qasje deri te shërbimet dhe zgjidhjet për qytetarët tanë.

Unë jam këtu para së gjithash për të folur për arritjet, sfidat dhe hapat e ardhshëm të vendit tim, Maqedonisë së Veriut, një vend që punon për digjitalizimin për 30 vjet, praktikisht që nga dita e parë e pavarësisë sonë në vitin 1991. Ne jemi një vend i vogël, ndoshta pak më i madh se Estonia, por jemi edhe lider në rajon në segmentin e telekomunikacionit dhe ndërlidhjes. Shumë shpejt pas pavarësisë sonë, u zbatua plani i digjitalizimit të infrastrukturës së telekomunikacionit, duke na bërë praktikisht vendin e parë në rajon që zëvendëson sistemet analoge me sisteme digjitale dhe e bën realitet vizionin digjital.

30 vjet më parë si shtet ne inicuam dhe ndërtuam linjën digjitale Transballkanike në bashkëpunim me operatorët e telekomunikacionit të Turqisë, Bullgarisë, Shqipërisë dhe Italisë dhe në këtë mënyrë siguruam diversifikim dhe lidhje komunikimi lindje-perëndim, gjë që hapi derën për një bashkëpunimi i ekonomive dhe ndërlidhje reciproke e qytetarëve.

Me këtë u vendos përcaktimi i vendit për të ndërtuar një infrastrukturë të plotë digjitale për lidhjen e telekomunikimiit. Dhe nuk u ndalëm me kaq, pasuan të gjitha teknologjitë moderne që u bënë parakusht për zhvillimin e ekonomisë, si vendosja e telefonisë celulare në teknologjinë (GSM), zhvillimi i sistemeve digjitale të komunikimit të të dhënave për të dhënat dhe arkitektura më e sofistikuar e shërbimit.

Ne mbështetëm vendosmërinë për të ndërtuar optikë në çdo shtëpi dhe jemi liderë në prezantimin e teknologjisë 5G në treg. Kjo krijon një infrastrukturë për lidhje digjitale që ofron mundësi të reja për zhvillimin e shërbimeve dhe funksionaliteteve që ofrojnë përfitime të mëdha për qytetarët, por edhe për zhvillimin e shoqërisë dhe demokracisë.

Gjithashtu është shumë e rëndësishme për rajonin që duke marrë angazhimin nga Samiti Digjital i Ballkanit Perëndimor në vitin 2018, ne së bashku me vendet e rajonit hoqëm roaming-un për qytetarët tanë, duke bërë një hap përpara në afrimin me Unionin Evropian.

Përkushtimi ynë për të siguruar transformimin digjital të shoqërisë dhe përafrimin e standardeve evropiane është i madh dhe i dukshëm. Në Maqedoninë e Veriut, aktualisht 83% e amvisërive kanë qasje në internet broadband, ndërsa 91% e kompanive përdorin teknologji të ndryshme si dhe internet broadband. Përdorimi i shërbimeve elektronike kërkon një angazhim aktiv dhe intensiv për të siguruar një nivel evropian sa më shpejt të jetë e mundur dhe këtë e kemi vendosur si prioritet në planin e transformimit digjital të quajtur Epoka Digjitale, si dhe në Planin Nacionaltë Broadband për eliminimine e zonave të ashtuquajtura të bardha dhe për të ofruar internet ultra të shpejtë për ato amvisëri që kanë nevojë për shkak se vendi është i mbuluar me optikë nëpër shtëpi.

Në të njëjtën kohë, transformimi digjital është një hyrje dhe bazë për zhvillimin e disa fushave si siguria kibernetike, por edhe përdorimin e inteligjencës artificiale si një mundësi e ardhshme për shërbime më të shpejta dhe më efikase për qytetarët. Këtë vit ne prezantuam ADA-n, asistentin e parë të inteligjencës artificiale që ofron ndihmë për kompanitë kur aplikojnë për mbështetje nga Qeveria. Vetëm në 48 orët e para të instalimit, ADA u kishte shërbyer mbi 1300 qytetarëve, gjë që na jep vetëm një pasqyrë të mundësive dhe nevojës për zhvillimin e këtij lloji të mjeteve të bazuara në inteligjencën artificiale dhe teknologjitë e larta.

Në këtë drejtim, dua të përmend se Qeveria jonë është në proces të krijimit të një Agjencie për Digjitalizim, detyra e së cilës mbi të gjitha do të jetë konsolidimi i përpjekjeve për një transformim digjital të shpejtë dhe efikas dhe do t'i kushtohet katër shtyllave, gjegjësisht sigurisë kibernetike. siguria, infrastrukturës IT, zgjidhjet softuerike si dhe fokus në pjesën akademike dhe trajnimet e nevojshme. Kjo lloj Agjencie mund të përfitojë edhe nga stafi i IT-së që aktualisht është i padisponueshëm në treg. Për kënaqësinë time, tashmë jemi në fazën e zbatimit.

Të nderuar zonja dhe zoterinj,

Digjitalizimi si proces është tipar i shoqërive demokratike, të hapura dhe transparente. Ai jo vetëm që ofron një shërbim më të mirë dhe më të shpejtë për qytetarët, por ndikon edhe në uljen e korrupsionit, i cili luan një rol serioz në kontekstin e vazhdimit të rrugës dhe integrimit tonë evropian dhe angazhimit për forcimin e sundimit të së drejtës, i cili përmirëson edhe shoqërinë. .

Për të gjitha këto procese, besoj se mbështetja nga vende si Estonia do të jetë kyçe. Partneritetet në këtë kuptim janë çelësi për tejkalimin e sfidave. Puna e përbashkët është bazë për realizimin e qëllimeve të përbashkëta - ofrimi i institucioneve të hapura, transparente dhe të përgjegjshme që u ofrojnë qytetarëve shërbime më cilësore, e me këtë edhe mbrojtjen e demokracisë.

Kemi shembuj të qartë se çfarë ka bërë digjitalizimi në Estoni dhe çfarë përfitimi kanë qytetarët. Ne e përdorim këtë njohuri dhe përvojë dhe do ta përdorim për procese të mëtejshme. Digjitalizimi dhe përvoja e Estonisë dhe vendeve baltike janë mjetet tona që do të sigurojnë një hap të përshpejtuar në rrugën evropiane dhe anëtarësimin në BE, si dhe zbatimin e shërbimeve elektronike për qytetarët.

Si një nga shembujt, në kapitullin për drejtësinë dhe të drejtat themelore, jam i bindur se digjitalizimi i gjykatave dhe prokurorisë do të ndihmojë në reformimin e gjyqësorit, uljen e korrupsionit dhe përmirësimin e sundimit të së drejtës për qytetarët. Në kapitujt për lirinë e lëvizjes së mallrave dhe punonjësve, do të ofrojë mundësi që tani i kufizojnë qytetarët tanë nga pjesëmarrja në tregun e vetëm. Digjitalizimi është mjeti ynë më i fuqishëm për të përshpejtuar anëtarësimin tonë në Bashkimin Evropian dhe për këtë arsye është fokusi ynë dhe është lartë në agjendën e Qeverisë.

Ne duhet t'i kushtojmë vëmendje së bashku të gjitha teknologjive të reja, blockchains, inteligjencës artificiale (AI) dhe Internetit të Gjërave (IoT) që kanë potencial serioz, por edhe paraqesin një sfidë veçanërisht në këtë kohë lufte, kur vendi ynë, veçanërisht vendet e Ballkanit Perëndimor janë objektiv i sulmeve të vazhdueshme hibride dhe kibernetike.

Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut po punon në mënyrë aktive për të përshtatur ligjet tona të sigurisë kibernetike me standardet e BE-së dhe po punon ngushtë me aleatët tanë të NATO-s në nivel operacional për të forcuar qëndrueshmërinë e shoqërisë dhe institucioneve tona. Jam i bindur se këto të dyja në kombinim do të sjellin më shpejt transformimin digjital dhe sigurinë që shkon paralelisht me të.

Këto sfida janë bazë për fokusin tonë për të ardhmen. Sfidat janë ato që na bëjnë të mendojmë më shpejt dhe më thellë dhe të gjejmë zgjidhje që sigurojnë zhvillim dhe përparim. Një shembull kaq i qartë ishte digjitalizimi i përshpejtuar që i ndodhi botës për shkak të pandemisë. Ne kemi mësuar shumë prej tij, tani duhet ta zbatojmë atë njohuri.

Janë vendosur prioritete, duke përfshirë digjitalizimin për të siguruar mbi të gjitha një zhvillim të qëndrueshëm në shumë segmente si shëndetësia, arsimi, industria dhe infrastruktura dhe do të ketë një ndikim pozitiv në bizneset dhe ekonominë, në përmirësimin e barazisë sociale dhe gjinore, por dhe përforcimin e institucioneve.

Në këtë drejtim, mundësitë që i ofron teknologjia 5G, në fushën e ballafaqimit me kriza dhe sigurimin e rezistencës në atë aspekt, gjithashtu një fushë për punë. Pres që digjitalizimi të mundësojë përdorimin e mjeteve dhe teknologjive që do të trajtojnë shumë çështje që lidhen me mbrojtjen e mjedisit. Këtë mund ta konfirmoj duke pasur parasysh faktin se në kulmin e krizës ekonomike dhe energjetike, Maqedonia e Veriut bëri përparim të madh në përdorimin e energjisë nga burimet e ripërtërishme, gjë që praktikisht e bëri vendin qendrën e energjisë së gjelbër në rajon.

Por ajo që personalisht mendoj se meriton vëmendjen më të madhe është zhvillimi i kapaciteteve të sektorit të TI-së dhe inkurajimi i të rinjve që të shohin dhe gjejnë të ardhmen e tyre në këtë segment, por në shtëpi, në Maqedoninë e Veriut. Edhe sot kemi një mbajtje të shkëlqyeshme të personelit të TI-së që vjen nga institucionet arsimore sepse kushtet për ta në shtëpi, me pagat që marrin në sektorin e TI-së, u sigurojnë atyre një cilësi të shkëlqyer jetese, duke siguruar një kontribut dhe zhvillim në ekonomia maqedonase. Nga ky aspekt, Maqedonia e Veriut është një destinacion i shkëlqyeshëm për nomadët digjitalë dhe përvojat në këtë temë janë jashtëzakonisht pozitive, të konfirmuara nga shumë kompani që japin bizneset e tyre në Maqedoninë e Veriut, por edhe kompani maqedonase që punojnë për kompani jashtë vendit.

Mund të konfirmoj se kjo Qeveri është e angazhuar seriozisht për digjitalizimin e plotë të shërbimeve publike. Aktualisht, një numër i madh i shërbimeve publike janë digjitalizuar përmes portalit të shërbimeve elektronike. Ne jemi duke punuar në mënyrë aktive për rritjen e vëllimit të shërbimeve në dispozicion deri në digjitalizimin e plotë. Ne sigurisht e bëjmë këtë në një mënyrë të dyanshme, duke përfshirë nga njëra anë rritjen e kapaciteteve të institucioneve për ofrimin e shërbimeve elektronike dhe digjitalizimin nga ana tjetër.

E gjithë kjo është konfirmim se epoka digjitale nuk ndodh brenda natës. Angazhimi ynë për të daton në vitin 1991. Sot me të drejtë mund të themi se i kemi të gjitha kushtet për transformim digjital. Ne kemi një rrjet, kemi sisteme dhe me një hap të sigurt pa vonesë si në disa raste të tjera po zbatojmë të gjitha proceset dhe po afrojmë vlerat dhe mënyrën e jetesës evropiane. Kjo është arsyeja pse ne besojmë se anëtarësimi në BE deri në vitin 2030 është një synim i arritshëm dhe real.

Do të doja ta përfundoj fjalimin tim me këtë.

Pak ditë më parë, në fillim të vitit shkollor, Kryeministrja Kallas përmendi një mendim të mrekullueshëm të Linkolnit: “Mënyra më e mirë për të parashikuar të ardhmen tuaj është ta krijoni atë”. Edhe ky është përkufizimi dhe baza e saktë e asaj që ne bëjmë së bashku si shoqëri. Me përpjekje të përbashkëta, ne po ndërtojmë një shoqëri të hapur, të qëndrueshme, të sigurt, demokratike, një Evropë në të cilën brezat e ardhshëm do të kenë qasje të barabartë në internet dhe teknologji, dhe në këtë mënyrë mundësi për zhvillim personal dhe ekonomik, duke përdorur teknologjinë për të mirë dhe përparim.

Do të doja t'ju falënderohem për vëmendjen tuaj, organizatorëve të këtij Samiti të mrekullueshëm."