Sot në kuadër të konferencës vjetore “Viti i mundësive evropiane”, në panel diskutimin e dytë “Investime në tranzicion energjetik dhe infrastrukturë për një mjedis të shëndoshë dhe të ardhme evropiane” diskutuan ministri i Ekonomisë Kreshnik Bekteshi, ministrja e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor Kaja Shukova, Viktor Andonov, drejtor për zhvillim dhe investime në EEM dhe Sllavjanka Pejçinovska Andonova, konsulente për mjedis jetësor.
Ministri Bekteshi në fjalimin e tij iu referua Platformës së investimeve për një tranzicion të drejtë energjetik të Maqedonisë së Veriut, e cila u prezantua në fund të vitit të kaluar.
Siç theksoi ministri, Platforma e investimeve për tranzicion të drejtë energjetik është një bazë për zhvillimin e investimeve dhe politikave që bashkon Qeverinë, financat ndërkombëtare dhe sektorin privat me qëllim të mbështetjes së procesit për tranzicion energjetik të vendit.
“Maqedonia e Veriut synon që deri në vitin 2030 të zvogëlojë emetimet e gazrave serrë për 82%, në krahasim me nivelet e vitit 1990. Kjo tregon përkushtimin tonë ndaj parimeve të Marrëveshjes së Parisit dhe paraqet një hap të rëndësishëm drejt një të ardhmeje më të qëndrueshme, konkurruese dhe më të drejtë. Sektori i energjisë, i cili ka qenë një kontribues i rëndësishëm në emetimet e vendit tonë, është në ballë të këtij procesi të tranzicionit”.
Ministri theksoi se ky vit është shumë i rëndësishëm për ne sepse që nga pavarësia e vendit e deri më sot, për herë të parë do të jemi plotësisht të pavarur nga pjesa lindore sa i përket furnizimit me energji, veçanërisht në pjesën e gazit natyror. Bekteshi informoi se është në fazën përfundimtare vënia në punë e gazsjellësit, i cili është ndërtuar prej më shumë se një dekade, por që deri më tani nuk ka funksionuar. Qëllimi fillestar i gazsjellësit, rikujtoi Bekteshi, ishte transferimi i naftës së papërpunuar dhe tashmë me ndryshimet e fundit në Ligjin për energjetikë, përmes tij do të mundësohet bartja e derivateve të tjera, përfshirë naftën.
“Në pjesën e lëndëve djegëse fosile, ne kemi arritur që përmes negociatave me BE-në dhe palët e tjera të interesuara të tejkalojmë afatin nga viti 2030 deri në vitin 2040 për të ridrejtuar blloqet tona, veçanërisht në REK Manastir dhe REK Osllomej, si dhe në TEC Negotinë, nga prodhimi i energjisë elektrike me qymyr e deri te gazi natyror, duke pasur parasysh se pas dekadash fillojmë të ndërtojmë një interkonektor të ri që do të mundësojë siguri në furnizimin me energji, por në përgjithësi edhe për shtetin. sepse deri në këtë moment ishim plotësisht të varur nga një pikë hyrëse për furnizimin me gaz natyror – me Republikën e Bullgarisë, e cila, për fat të keq, është marrë me qira nga Gazprom deri në vitin 2030, theksoi Bekteshi.
Ministrja e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor Kaja Shukova tha se kjo Qeveri (pas disa refuzimeve të së fundit) është ajo që e njohu ratifikimin e Marrëveshjes së Parisit si një mundësi për rritje dhe zhvillim më të ulët të karbonit të shtetit dhe si instrument për tërheqjen e investimeve në realizimin e qëllimeve të të njëjtit. Kemi vendosur synime afatmesme dhe afatgjata për rritjen dhe zhvillimin e dekarbonizuar, në përputhje me qëllimin global të Marrëveshjes së Parisit, por edhe në përputhje me Marrëveshjen e Gjelbër Evropiane për një Evropë neutrale ndaj karbonit deri në vitin 2050 dhe pakos së klimës dhe energjisë deri në vitin 2030, kemi identifikuar politikat dhe masat për zvogëlimin e ndryshimeve klimatike në sektorë të ndryshëm (energjetika (përfshirë transportin), bujqësia, shfrytëzimi i tokës, pylltaria, proceset industriale), e dimë se sa kushton zbatimi i masave dhe e dimë nga t'i marrim ato mjete”, tha ministrja Shukova.
Ajo theksoi se sipas vlerësimeve nga strategjia afatgjatë për veprimin klimatik, këto investime krijojnë rreth 10.000 vende pune të gjelbra, dhe për kalimin në një ekonomi të gjelbër dhe rrethore, burimi më i madh i investimeve janë fondet e para-anëtarësimit të BE-së, por gjithsesi edhe ndihma financiare e vendeve të tjera, si Zvicra, Holanda, Gjermania, Suedia dhe donatorë të tjerë dypalësh e shumëpalësh dhe institucione financiare ndërkombëtare si BERZH dhe EIB dhe sigurisht ndihma nga Korniza e investimeve për Ballkanin Perëndimor.
Drejtori i Investimeve në EEM, Viktor Andonov, theksoi se EEM-ja do të transformohet dhe dekarbonizohet me ndihmë dhe ekspertizë ndërkombëtare.
“Një nga mundësitë serioze është Plani i investimeve, i cili thotë se janë siguruar gjithsej tre miliardë euro, por këto mjete nuk janë për EEM-në, por për të gjithë, për amvisëritë, për sektorin privat, për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, por duhet t'i shohim si fonde që synojnë transformimin e rajoneve që kanë qenë të prekura me thëngjill - rajoni Pellagonisë, Manastirit dhe rajoni në Kërçovë. EEM duhet të ketë një rol serioz këtu, sepse në 40 vitet e fundit ata njerëz thithin ajër të cilësisë së dobët dhe ne duhet t'ua shpërblejmë. EEM duhet të ketë kujdes të veçantë për atë rajon, në Manastir dhe Oslomej, tha drejtori Andonov.
Sllavjanka Pejcinovska Andonova, konsulente për mjedis jetësor e cila me ekipin e saj mori pjesë në përpilimin e Raportit të vlerësimit strategjik për Planin e investimeve për një tranzicion të përshpejtuar nga thëngjilli në Republikën e Maqedonisë së Veriut, foli për këtë mekanizëm shumë të rëndësishëm të kontrollit të harmonizimit të strategjive, politikave dhe planet në favor të mjedisit jetësor.
Sipas raportit, Plani i investimeve mundëson ndikime të shumta pozitive në mjedisin jetësor dhe në shëndetin e njeriut, nëpërmjet: zvogëlimit të emetimeve të gazeve serrë (rreth 32% e gazeve serrë nga sektori i energjisë deri në vitin 2050), zvogëlimit të emetimeve të substancave ndotëse në ajrin e ambientit – 100% reduktimin e substancave ndotëse me origjinë nga REK Manastir dhe TEC Oslomej, përmirësimi i cilësisë së ajrit veçanërisht në rrethinat e dy objekteve energjetike dhe përmirësimi i gjendjes shëndetësore të popullatës dhe punëtorëve, përmirësimi i cilësisë së tokës dhe ujërave nëntokësore në lokacionet REK Manastir dhe TEC Oslomej - miniera, deponitë e hirit nëpërmjet rehabilitimit të lokacioneve, pjesëmarrje më e madhe e burimeve të ripërtëritshme të energjisë në lidhje me lëndët djegëse fosile; përmirësimin e tërthortë të kushteve me cilësinë e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore dhe gjendjen e biodiversitetit aktual; sigurimi i efikasitetit energjetik të objekteve publike; nxitje për bizneset e gjelbra, aftësitë e gjelbra dhe një sërë përfitimesh të tjera.
