Kryetari i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Dimitar Kovaçevski, mbajti fjalim në fillim të Samitit të këtij viti “Maqedonia 2025”, kushtuar ekonomive prosperitare, përmes transformimit social, digjitalizimit dhe udhëheqjes strategjike, i cili do të mbahet në dy ditët e ardhshme në Shkup.
 
Të pranishëm në Samit janë Majkëll Çkllamovski, kryetar i Bordit të Drejtorëve të “Maqedoni 2025”, Majk Zafirovski, bashkëthemelues dhe anëtar i Bordit të Drejtorëve të “Maqedoni 2025”, Nikica Mojsoska Bllazhevski, drejtor ekzekutiv dhe anëtar i Bordit të Drejtorëve të Maqedoni 2025, Robert Doar, kryetar i Institutit i Ndërmarrjeve Amerikane, përfaqësues të komunitetit të biznesit në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ekspertë të fushave për të cilat do të debatohet.

Në vazhdim ua dërgojmë fjalimin integral të Kryeministrit Kovaçevski:

“Sot është dita e parë dhe hapja zyrtare e këtij Samiti të rëndësishëm, në të cilin është kënaqësi e veçantë të mbaj fjalim.

Në fillim dua të theksoj se me punën e përkushtuar dhe me udhëheqjen strategjike ku kemi vendosur politikat qeveritare në vitet e kaluara kemi arritur perspektiva për një ekonomi të prosperitare maqedonase.

Edhe kur shikoni tabelën që ka nxjerrë Nikica, kjo tabelë tregon se në 1 vit janë përmirësuar 50%, 7 nga 14 tregues që ai ka treguar dhe për treguesit ekonomikë gjithashtu 50% e treguesve janë arritur ose janë përmirësuar. Nëse dikush duhet të marrë merita për këtë, atëherë është ekipi ekonomik i Qeverisë, përfaqësuesi i së cilit është këtu mes nesh është ministri i Financave.

Më vjen mirë që “Maqedonia 2025”, përmes drejtimit të diskutimeve që vijojnë, në këto dy aspekte, pranon se njëri shkon me tjetrin, gjegjësisht zhvillimi ekonomik shkon me të gjitha ato themele që po hedhim dhe me një lidership vërtet të fortë që nevojitet për përparimin e vendit.

Jam akoma më i lumtur që jemi shembull si në rajon ashtu edhe në Evropë, se përparimi është i mundur kur ka një udhëheqje të fokusuar, të guximshme dhe të vendosur në mënyrë strategjike. Dhe çfarë mund të them sot përmes rezultateve konkrete, të cilat besoj se do të jenë motivim dhe inkurajim për vendet e tjera të rajonit, por edhe për individët këtu në vendin tonë për të arritur rezultate konkrete, për t'u motivuar, për të qenë më të guximshëm dhe për të marrë vendime që bazohen në qëllimet strategjike kur marrim parasysh se çfarë po ndodh rreth nesh në kontinentin evropian gjatë vitit të kaluar, por unë gjithashtu besoj në vitin e ardhshëm.

Gjegjësisht, një nga sfidat kryesore me të cilat ne u përballëm dhe po punojmë pas vitit 2017 është ristrukturimi i ekonomisë sonë.

Në vitin 2018 u miratua plani i rritjes ekonomike dhe më pas për herë të parë filluam të mbështesim investitorët vendor krahas mbështetjes së investimeve të huaja. Dhe kjo solli një rezultat dhe tregoi se kjo Qeveri nuk është e fokusuar vetëm në një nga parametrat e ekonomisë, gjegjësisht rritjen e PBB-së, por ne e konsideruam kyçe mbështetjen e kompanive dhe biznesit, në mënyrë që biznesi të jetë i gatshëm t’u përgjigjet sfidave dhe sollën rritjen dhe zhvillimin e shumëdëshiruar në ekonominë tonë.

Pikërisht për këtë arsye edhe investimet e huaja të drejtpërdrejta në kushte krize, vitin e kaluar, për shkak se ishte viti më në krizë pas Luftës së Dytë Botërore, arritën shifrat historike rekord prej 753 milionë eurosh, në vetëm një vit, dhe këtë e përsëris në vitin më në krizë në Evropë dhe në vendin tonë Investimet tona të huaja të drejtpërdrejta janë në nivelin më të lartë në vitin më të krizës dhe janë dy herë më të mëdha se në vitin 2016.

Investitorët që vijnë në vend qëndrojnë dhe zgjerojnë biznesin e tyre, rrisin numrin e punonjësve dhe krijojnë vlerë të shtuar për ekonominë tonë. Dhe nëse shikoni analizat, atëherë do të vini re se niveli i pagave, këtu kemi edhe përfaqësues të këshillit të investitorëve të huaj që niveli i pagave nuk është më në nivelin e pagës minimale, por tashmë është mbi paga mesatare në shumicën e fabrikave që punojnë në zonat e lira ekonomike.

Javën e kaluar, një nga prodhuesit më të mëdhenj të çipave për industrinë e automobilave, për industrinë e aviacionit, industrinë mjekësore, teknologjitë 5G etj. - Jageo, vendosi të hapë një investim me vlerë 205 milionë euro, investimi më i madh që prej fillimit praktik të punës në zonat e lira ekonomike, e cila në kapacitetin e saj prodhues në të cilën do të punojnë gati 4000 punonjës. Dhe ky është konfirmimi më i mirë se ne kemi burime dhe njohuri për të prodhuar diçka që menduam se ishte e paimagjinueshme të prodhohej në vend.
Kjo është arsyeja pse për të gjithë ata që mendonin se maqedonasit vazhdimisht kanë nevojë për tutor, dikush që t'i mësojë, dikush që t'u tregojë bazat - ky është konfirmimi më i mirë se ne do të prodhojmë çipa, gjë që ishte paimagjinueshme të prodhoheshin ashtu siç prodhohen pjesët më të sofistikuara për BMW, Mercedes dhe makina te tjera, marka te njohura nga Gjermania, SHBA, Franca, Italia etj.
 
Këtu, më duhet të përmend se jam shumë i kënaqur që me futjen e konceptit të ri të funksionimit të ZZHTI-së në vend, kemi rezultate vërtet të shkëlqyera.

Këtu, më duhet të përmend se jam shumë i kënaqur që me futjen e konceptit të ri të funksionimit të ZZHTI-së në vend, kemi rezultate vërtet të shkëlqyera.

Shifrat flasin më së miri se sa efektiv është koncepti i ri i investimeve dhe mbështetjes së investimeve në ZZHTI. Në dy vitet e fundit janë realizuar kontrata prej mbi 650 milionë euro, që është më shumë se gjysma e vëllimit total të investimeve të realizuara në 10 vitet e mëparshme. Me investimin e ri që përmenda kalojmë një shumë prej mbi 850 milionë euro.

Ne kemi mbi 16,500 të punësuar në Zona që është mbi 10,000 punëtorë, vetëm nga viti 2017 deri më tani. Në tremujorin e parë kemi gati një miliard euro eksporte, që është niveli më i lartë në 5 vitet e fundit. Vetëm vitin e kaluar kompanitë në zona u arrit niveli më i lartë i eksporteve prej 3.7 miliardë eurosh në vit nga zonat.

Më duhet të përmend këtu se vitin e kaluar, në kushtet e krizës më të madhe, Maqedonia e Veriut kishte një realizim rekord të investimeve kapitale prej 465 milionë euro, që është 60% më shumë se viti 2014, të cilin të gjithë, për shkak të popullaritetit të saj, e konsiderojnë të jetë viti i investimeve më të mëdha.
 
Gjegjësisht, të gjitha monumentet që shihni këtu, gjithë ky stiropor është një investim më i vogël se ai që bëmë vitin e kaluar në vitin më me krizë. Vitin e kaluar investimet ishin 465 milionë euro. I vetmi ndryshim është se në atë kohë për 1 euro investim shpenzoheshin 4 euro për reklama televizive. Tani për çdo euro investim, as 1 euro nuk shpenzohet për reklama televizive për të bindur qytetarët se diçka që duket si 100 milionë kushton 400 milionë.

Vetëm në tre vitet e fundit, në kushtet e krizës shëndetësore, ekonomike dhe energjetike, vlera e investimeve kapitale arrin në 1.1 miliardë euro.
 
Përpara nesh është ndërtimi i korridoreve 8 dhe 10-d Maqedonia e Veriut po hyn në hartën e Evropës dhe ata do ta bëjnë vendin një udhëkryq të vërtetë dhe ajo që do të na bëjë realisht të jetë kryqëzimi i 2 korridoreve të rëndësishme, përkatësisht 8 dhe 10D.

Kjo do të na mundësojë të shpenzojmë rreth 650 milionë euro në ekonominë tonë maqedonase, duke qenë se projekti kushton së paku 1.3 miliardë euro, nga të cilat sipas marrëveshjes 51% duhet të jenë burime nga kompanitë maqedonase. Implikimet ekonomike të realizimit të këtij projekti janë të shumëfishta.

Këto do të nënkuptojnë vende të reja pune dhe para të reja nga buxheti i investimeve që do të kenë ndikim në PBB-në. Punësimet e reja të lidhura drejtpërdrejt, sipas studimit të fizibilitetit, janë 3000 vende të reja pune, por përveç kësaj priten 5000 vende të reja pune në aktivitete indirekte që normalisht do të jenë logjistika e këtij projekti të madh infrastrukturor, që është gjithsej rreth 8000 vende pune në shteti.

Përsa u përket investimeve, vlera e projektit llogaritet në 1.3 miliardë për projektin, i cili për një periudhë 5-vjeçare, në të cilën do të realizohet projekti, do të thotë një rritje nominale me 2% të PBB-së në nivel vjetor. Këto janë para të reja nga Buxheti i investimeve.
 
Gjithashtu me Planin për rimëkëmbje dhe përshpejtimin e rritjes ekonomike, në periudhën e ardhshme do të merren masa që do të përshpejtojnë rritjen mbi mesataren dhjetëvjeçare prej 2.5%. Plani i referohet nxitjes së rritjes së investimeve publike dhe private, si dhe konsolidimit fiskal.

Këtu mendoj se vlen të theksohet se si rezultat i politikave të duhura të Qeverisë për përmirësimin e përshtatshmërisë së tregut të punës përmes programeve aktive të punësimit, shkalla e papunësisë është në rënie të vazhdueshme dhe në vitet e kaluara është ulur për 8 pikë përqindjeje, ndërsa shkalla e punësimit kumulativ për të njëjtën periudhë u rrit për 9.5%.
Gjegjësisht ata analistë që thonë se ulja e papunësisë vjen si pasojë e emigrimit të njerëzve, nuk mund t'u konfirmohet, duke qenë se kemi rritje të normës së punësimit në vend.
 
Do të theksoj se inflacioni, nga tetori e në vazhdim, çdo muaj shënon rënie nga muaji në muaj.

Jam shumë i kënaqur që i përballuam të gjitha sfidat që i sollën, fillimisht pandemia, e më pas lufta në Ukrainë, gjegjësisht kriza botërore ekonomike dhe energjetike, dhe i zgjidhëm për të mirën e të gjithë qytetarëve.

Pakoja në kohë e masave kundër krizës në vlerë prej mbi 760 milionë euro, e cila u vlerësua si ndihma më e madhe shtetërore në rajon, sipas të dhënave të Bankës Botërore, arritëm të mbrojmë standardin e qytetarëve. Kemi pasur pakon më të madhe sipas PBB-së nga të gjitha vendet e rajonit.

Në të njëjtën kohë, në të njëjtin muaj dhe vit krize, arritëm të rrisim pagat dhe pensionet. Sot paga minimale është mbi 20.000 denarë, që është mbi 100% rritje në krahasim me vitin 2016. Kemi siguruar rritje të vazhdueshme të pagës mesatare dhe kemi rritur edhe pensionet. Në mars 2023, krahasuar me muajin mars të vitit 2016, pensioni mesatar është rritur për 47%, ndërsa pensioni minimal është rritur me 60%.

Vetëm me një qasje kaq të përgjegjshme janë të mundshme këto përmirësime në një periudhë kaq të shkurtër kohore.
 
Dua të përmend se ne jemi e vetmja Qeveri deri më tani që kemi planifikuar fonde dhe i shfrytëzojmë plotësisht paratë nga IPARD-i, këto janë fonde evropiane për zhvillimin e bujqësisë dhe në zhvillimin e bujqësisë.

Vitin e kaluar investuam 100% të mjeteve në dispozicion, për dallim nga vitet e kaluara kur nuk ishte e mundur të investohej as 50% e fondeve IPARD në vend, dhe për këtë vit BE-ja i rriti fondet për Maqedoninë e Veriut për 60% krahasuar me atë që është ndarë vitin e kaluar.
 
Rritëm edhe prodhimin vendor të energjisë elektrike dhe në kushtet e krizës botërore dhe nga Republika e Maqedonisë së Veriut filluam të krijojmë një qendër të energjisë së gjelbër të Evropës. Si Qeveri e përgjegjshme kemi miratuar një strategji të re për zhvillimin e energjisë deri në vitin 2040, e cila bazohet tërësisht në Marrëveshjen e Gjelbër Evropiane dhe tashmë po e zbatojmë këtë strategji në vend.

Prioriteti ynë është tranzicioni i sektorit energjetik dhe pavarësia e tij. Në kushte krize arritëm të kontribuojmë në rritjen e interesit për investime në burimet e ripërtërishme të energjisë dhe brenda 1 viti, deri më 31 mars të këtij viti nga dita e parë e mandatit të Qeverisë që unë udhëheq, kemi 192 megavat kapacitete të instaluara për prodhimin e energjisë elektrike nga burimet e ripërtërishme të energjisë.

Gjegjësisht një vend me 1.8 milionë banorë, ky është me të vërtetë një kapacitet i madh për të gjeneruar energji nga burimet e ripërtërishme të energjisë. KRRE-ja për 15 muaj ka lëshuar 400 licenca për ndërtimin e termocentraleve nga burimet e ripërtëritshme të energjisë dhe me këtë ne sot mund të mbulojmë nevojat energjetike të 10 qyteteve në vend me konsumin mesatar të energjisë nga qytetarët.

Këtë vit, 2023, pritet të nisë ndërtimi i interkonektorit të gazit me Greqinë, me të cilin do të kyçemi me gazsjellësin trans-Adriatik dhe do të marrim gaz si nga Azerbajxhani ashtu edhe nga vendet e tjera që shesin gaz natyror dhe LNG. Me politikat e fqinjësisë së mirë, kemi mundësuar edhe rritjen e funksionalitetit të interkonektorit Qustendil - Zhidillovë, i cili lehtëson qasjen në gaz.

Para se të fokusohem në potencialet e bashkëpunimit rajonal dhe përfitimeve ekonomike prej tij, dua të përmend procesin e digjitalizimit të shtetit. Rreth 10 ditë më parë promovuam programin e Digjitalizimit “DigitalEra” të Ministrisë së Shoqërisë Informatike dhe Administratës, si dhe të gjitha aktivitetet që janë të nevojshme për realizimin e digjitalizimit të proceseve në vendin tonë.

Implementimi i këtyre aktiviteteve përmes digjitalizimit do të çojë në përmirësimin e shërbimeve për qytetarët, efikasitet më të madh të institucioneve, gjë që do të ndikojë në uljen e korrupsionit dhe krijimin e një mjedisi digjital më të sigurt për qytetarët”. Këtë muaj promovuam edhe ADA-n, asistentin e parë digjital për sektorin publik, bazuar në inteligjencën artificiale, e cila është edhe e para në rajon, me të cilën kemi përdorim solid - në 48 orët e para, ADA ka ofruar shërbime për 1321 qytetarë në fushën e shkëmbimit të informacioneve.

 Në të njëjtën kohë, planifikohet krijimi i një Agjencie për Digjitalizim, e cila do të mundësojë administratën publike të digjitalizuar që do të ndikojë në efektivitetin, transparencën dhe llogaridhënien e menaxhimit dhe do të kontribuojë në një rritje të qëndrueshme ekonomike të vendit. Një Agjenci e tillë Digjitalizimi do të jetë në gjendje të konsolidojë burimet e personelit që punojnë në këtë fushë në institucione të ndryshme qeveritare, por edhe të bëhet konkurruese në fushën e tërheqjes së inxhinierëve të TI-së, të cilët ne e dimë se janë në mungesë dhe që kanë një çmim të lartë në tregun e punës, me të cilën shteti do të mund të sigurojë personelin e nevojshëm në fushën e digjitalizimit dhe në fushën e sigurisë kibernetike. Sa më e lartë  të jetë shkalla e digjitalizimit, aq më e madhe është nevoja për të rritur kapacitetet e sigurisë kibernetike.

Këtë vit do të ketë reforma thelbësore, të bazuara në parimet kyçe evropiane për digjitalizimin e shërbimeve, që synojnë transformimin e mënyrës së komunikimit të qytetarëve me administratën publike. Paralelisht me proceset e digjitalizimit, mbështeten proceset që do të realizohen përmes disa strategjive, si Strategjia e TIK-ut, Strategjia Nacionale e Sigurisë Kibernetike, Strategjia e Reformës së Administratës Publike, si dhe harmonizimi i legjislacionit tonë me BE-në, rregullore në lidhje me median.

Ajo që mendoj se do të jetë veçanërisht e rëndësishme për qytetarët është se në kuadër të digjitalizimit do të krijohen Qendra të Integruara të Shërbimit që ofrojnë konceptin e një sistemi me një ndalesë, i cili do të jetë në dispozicion për të gjithë qytetarët në 333 pika në nivel shtetëror. duke marrë shumë shërbime, vetëm në një vend. Këto sportele ETU do të jenë pjesë e infrastrukturës së SHA Posta e Maqedonisë së Veriut.
 
Në sportelet administrative do të mundësohet qasje e lehtë në të gjitha shërbimet që dëshiron të marrë një qytetar, por edhe ofrimi dhe shërbimet që personat me nevoja të veçanta të kenë prioritet për marrjen e shërbimeve administrative. Parashikohet subvencionimi i programeve me interes strategjik për shtetin si siguria kibernetike, inteligjenca artificiale etj, si dhe vendosja e një karte digjitale identiteti.

Tashmë ka nisur procesi i futjes së kartës digjitale të identitetit, një ekip i përbërë nga disa departamente në kuadër të Ministrisë së Punëve të Brendshme, me konsulentë nga Estonia dhe sipas modelit estonez po punon për të.
 
Të gjitha këto procese digjitalizimi, përveç këtyre përfitimeve, do të na ndihmojnë edhe në përballje me korrupsionin në shtet, si dhe do të ofrojmë shërbime më cilësore, më të shpejta dhe më efikase për qytetarët.

E gjithë këto që përmenda janë politika të mira ekonomike, vazhdimi dhe promovimi i të cilave do të sigurojë rritje dhe zhvillim në planin afatmesëm dhe veçanërisht në atë afatgjatë. Sot ne jemi një vend anëtar i NATO-s, me bisedimet me BE-në që kanë filluar, investitorët e njohin vendin si një vend të mirë për të investuar paratë e tyre dhe për të krijuar zhvillim ekonomik shtesë.

Rruga evropiane është një proces i pakthyeshëm, prandaj kur shoh sloganin MK 2025, nëse më parë shtrohej pyetja nëse vendi do të shkojë majtas apo djathtas, përpara apo prapa, kjo pyetje nuk bëhet më. Sepse duke u anëtarësuar në NATO, duke marrë ato vendime të vështira, duke marrë vendimin për të pranuar konkluzionet për fillimin e bisedimeve me BE-në në Kuvend, vendi ynë tashmë po bisedon me BE-në. Nga ajo rrugë nuk ka as majtas as djathtas. Ekziston një destinacion i vetëm i anëtarësimit të plotë për vendin në BE deri në vitin 2030.

Nëse do ta bëjmë atë deri atëherë apo nëse do të zgjasë më shumë tani varet vetëm nga ne dhe nga kapaciteti, lidershipi dhe guximi i të gjithë liderëve politikë në vend për të marrë vendime që jo vetëm do të jenë të rëndësishme për karrierën e tyre personale politike, por do të jenë të rëndësishme për të ardhmen e brezave të tanishëm dhe të ardhshëm të këtij vendi.

Prandaj jam absolutisht i sigurt se vendimet që kemi marrë në periudhën e kaluar kanë qenë të sakta. Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut e dinte se anëtarësimi në NATO, përparimi në integrimet evropiane dhe lidhja rajonale, hapin perspektiva ekonomike. Vetë numrat e konfirmojnë këtë.

Këtu është e rëndësishme të përmendet bashkëpunimi ekonomik në kuadër të iniciativës Ballkan i Hapur, themeluesit e së cilës jemi ne, së bashku me Serbinë dhe Shqipërinë. Tregtia e Maqedonisë së Veriut me Serbinë në vitin 2022 krahasuar me vitin 2019 është rritur me 53 për qind. Gjithashtu, shkëmbimi tregtar i Serbisë me Maqedoninë e Veriut është rritur.

Shkëmbimi tregtar i Maqedonisë së Veriut me Shqipërinë është rritur për dyzet për qind, po ashtu është rritur edhe shkëmbimi i Shqipërisë me Maqedoninë e Veriut. Është vërtetuar se pengesat që kemi pasur në kufi, praktikisht i kanë ndaluar njerëzit dhe bizneset tona të punojnë së bashku dhe të komunikojnë me njëri tjetrin.

Do të përsëris deklaratën që kam bërë në Itali, që është se nuk ka gjë më idiote se kufijtë që ekzistojnë në Ballkan. Ne ishim vendet e vetme që nuk kishim kufij mes nesh dhe sot jemi vendet  e vetme që kemi kufij mes nesh. Nëse shkoni në veri nga Serbia në Skandinavi, nuk ka kufij. Nëse shkoni në perëndim nga Serbia në Lisbonë nuk ka kufij. Kufijtë e vetëm që mbetën mes vendeve që nuk kishin kufij mes tyre. Ajo për të cilën duhet të punojmë të gjithë në rajon është heqja e kufijve mes vendeve tona.
 
Me sistemin e vetëm elektronik për pikëpagesat rrugore ndërmjet Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë dhe në të ardhmen me Shqipërinë dhe me numrin e hapur të identifikimit të kartave personale që çdo punonjës të fillojë menjëherë punën nga një vend në tjetrin, do të sigurojmë rritje serioze ekonomike dhe zhvillim si në vend ashtu edhe në rajon.

Ky bashkëpunim rajonal është diçka vërtet origjinale, autentike, e bazuar në mirëbesim, vullnet të mirë dhe marrëdhënie të mira fqinjësore mes tre vendeve tona. Ajo jo vetëm që ndihmon qytetarët tanë, në vendet tona, por gjithashtu ndihmon të gjithë njerëzit në tre vendet tona të pozicionohen ndërkombëtarisht në disa fusha dhe na dëshmon se së bashku jemi më të fortë dhe sigurisht më konkurrues.
 
Mund të flisja shumë më tepër, me argumente, se çfarë lidhje ka udhëheqja strategjike me prosperitetin e ekonomive.

Por do të doja ta mbyllja me disa konstatime.

Kemi zhbllokuar rrugën drejt Bashkimit Evropian, kanë nisur bisedimet me Bashkimin Evropian. Vendi është anëtar i plotë i NATO-s. Ne jemi pjesë e nismave rajonale me të cilat ka një fluks më të madh njerëzish, mallrash dhe shërbimesh dhe formojmë një treg të përbashkët rajonal, duke rritur kështu konkurrencën dhe interesin për të investuar në rajonin tonë, me këtë edhe në vendin tonë.

Republika e Maqedonisë së Veriut është në një pozitë krejtësisht të ndryshme nga ajo në të cilën ishte vetëm pesë vjet më parë - gjegjëssiht: nga një shtet i izoluar dhe pa perspektivë, ne kemi krijuar një shtet të integruar dhe me perspektivë.

Sot jemi një vend që është shembull sesi me lidership strategjik që ka marrë mandat nga qytetarët, mund të ndërtohet një ekonomi e begatë, e me këtë edhe një e ardhme e begatë për qytetarët e saj dhe për të kontribuar në kontekst rajonal dhe evropian.

Dhe shpresoj se fjalimi im do të jetë një bazë e mirë për një debat interesant në dy ditët e ardhshme në Samitin “Maqedoni 2025” në Shkup.

Së pari ju falënderoj nga zemra për ftesën dhe për vëmendjen”.